O DÍA DA FOLGA

Nin a ela nin a el lles resultou doado ir á folga, aínda que non teñen empresa que ameace. Son xubilados e saben que a folga é tamén unha actitude vital. Tomaron nota das empresas que a prohibían aos empregados para non comprar os seus produtos, fixeron de véspera toda a compra e dispuxéronse a acoller de bo agrado as dificultades que lles puidese proporcionar.

Pero non chegaba. Algo había que deixar de facer e decidiron que lle tocase á cociña, que era cousa dos dous. Xantarían nunha fonda á que non lle ía ben. Traballaba en plan  doméstico para sobrevivir e non lle conculcaban a ningún traballador de fóra este dereito. El invitáraa uns días atrás a comer lamprea e ela dixera que non. Pero onte devolveríalle o galanteo e preguntoulle de véspera se o convite seguía en pé. Como seguía, reservou a encarga por teléfono a noite antes. A lamprea está en comida pero anda escasa e non sexa que se acabe cando cheguen. Se se vai directamente por un prato hai que aseguralo. “Xa sabe que é bordalesa”, dixo o hosteleiro. E pediu para dous.

O DÍA DA FOLGA

Onte chegou a persoa que lles axuda na casa e non caeran na conta de lle trancar a porta para que non entrase. Nas folgas colle o aquel de cumprir debidamente co seu traballo e non hai maneira de convencela de que non veña. Garántenlle que cobrará íntegro o xornal, que a folga é un dereito recoñecido na Constitución e que eles aplauden esta medida de presión cando non queda outra. “Déixenme facer a cama”, pedía insistentemente. Abóndalle con este rito para xustificar o traballo, que pouco é, pero a parella tivo que se erguer máis cedo un día en que non sería preciso madrugar. A certa idade, a cama ou presta ata tarde ou hai que abandonala moi cedo e eles, podendo, durmían ben.

Chegaron á fonda. Antes de que quen servía aparecese coa cazola de barro, o arroz e o pan frito tapadiño para gardar a calor, el dixo que ía pedir a carta. “¿Pero non viñamos á lamprea?”, preguntou ela. E el aclarou que non lle gustaba, que só quería compracela co mellor prato da temporada, segundo os entendidos. “Pois non podemos cambiar agora”, respondeu ela, a quen tampouco lle gusta pero quería corresponder ao convite. E houbo que comer, cando menos parte, aínda que fose a contragusto. No pecado da suposta gula en día de austeridade xa ía a penitencia. A folga serviu ademais para se demostraren canto se queren e o pouco que se coñecen.

 

 

 

 

 

O MAL

O OLLO DA SERPE

A serpe puxera na figueira o seu ollo noxento.

LARANXAS LITERARIAS

As laranxas galegas máis literarias deben ser as dunha peza dramática infantil de Carlos Casares, de cuxo falecemento se cumpriron dez anos o pasado día 9. Titúlase  As laranxas máis laranxas de todas as laranxas (Galaxia, 1973) e mereceu o premio do primeiro concurso de teatro infantil galego “O Facho”. Para esta obra deseñara Luís Seoane os figuríns e a escenografía  que arriqueceron a primeira edición do libro. Foron estas laranxas moi celebradas pola infancia, pois a obra merecedora de tan boa fortuna foi moi lida, con ela aprenderon a facer teatro as nenas e os nenos de moitas escolas e acabou representada polo Centro Dramático Galego en 2004.

Álvaro Cunqueiro tiña falado das laranxas do Pazo de Asados como das máis sabedoras da contorna. En terras de Rianxo, o pau de laranxeira –a palabra aparece deturpada como laranxo- figura no texto dunha das nosas cancións máis populares, pois de tal madeira estaba construída a barca que trouxo á ribeira da vila a Virxe de Guadalupe. Esta peza musical, acompañada de coplas populares da zona, cando se estreou en Buenos Aires (1947) non levaba a estrofa que contén a palabra, pero está incluída na Rianxeira que se canta hoxe en toda Galicia como se fose o noso himno festivo. Cantigas e refráns recollen esta árbore como madeira na que se tallan santos dos que os donos, sabedores das orixes, recean dos seus miragres.

Nas Rías Baixas e na súa contorna xa empezan a florear as laranxeiras. Limoeiros e laranxos/ que o verde musgo asombrean/ i olido esparcen de azare/ con que a xente se recrea (Rosalía). Os cítricos están presentes nas hortas, desde a da casa máis humilde ata as dos xardíns dos pazos. Chegado este tempo, as laranxeiras, previsoras como as abellas, soltan gran parte do ouro aromático, que se amontoa aos seus pés, e empezan a recoller zugo das laranxas que quedarán colgadas ata que lles sexa devolto a mediados do próximo inverno.

O outro día probei unhas das mellores laranxas que levo catadas. Eran do Pazo de Arretén. Dalgún xeito son laranxas literarias pola evocación da liñaxe materna de Rosalía que esperta en nós ese nome. Son tan boas estas froitas lixeiramente oblongas que eu non dubidaría en poñelas de sobremesa tras dos mellores manxares, peladas ao vivo e en rebandas, e ben tituladas con referencia ás orixes. “Laranxas do Pazo de Arretén”.

 

Laranxa da horta de Abuín

A OBSESIÓN

OBSESIÓN

Atopara un camiño de difícil retorno e final enreixado.

A GALICIA QUE SOÑO

 A Galicia que soño non é unha utopía, só é un país que se rexenera da súa postración e busca un lugar digno entre os pobos do mundo.

Que lles fala ás nenas e aos nenos como facían os devanceiros e procura que ninguén teña complexo ao se expresar na lingua que nos define como pobo.

Que se quere e se valora, que estima o que lle é propio, que recupera a paisaxe, que avoga por un desenvolvemento sostenible, que terma dos fillos e é xeneroso cos que o procuren para vivir.

Que camiña sen se perder, que recupera aldeas e lugares, que non deixa morrer os oficios ancestrais, que procura humanizar as vilas e as cidades.

Quintá de Cancelada

Un país de nenos e de vellos, de mulleres e homes integrados nunha sociedade cada vez máis xusta e madura para decidir libremente o que lle cómpre.

A NECESIDADE

No xardín apareceu unha gaiola para airear soños barolentos.

GAIOLA PARA SOÑOS BAROLENTOS

A PROTECCIÓN

NÓ

Recolleu os elos para non ter fin nin principio.

MIL FESTAS PARA A LINGUA

D. Álvaro Cunqueiro, nunha das súas últimas intervencións públicas, desexáballe á lingua galega mil primaveras máis. Manaia don Álvaro por esta elegante petición dirixida aos falantes, e aos fados, para que Galicia conserve o máis importante sinal de identidade: a lingua propia. Fago referencia aos fados porque foron eles quen, a través dos acontecementos históricos nos que sempre resultamos perdedores, foron apartando os falantes da transmisión normal da propia lingua, feito anómalo en calquera sociedade. O idioma que foi na Idade Media soporte dunha gran lírica, pasou varios séculos afastado dos púlpitos, dos papeis e das escolas. Non é pois de estrañar esta actitude parental aínda non freada, como sería de esperar coa oficialización do idioma. Pero hai tamén outros ámbitos de consolidación do seu uso.

A primavera, estación anual que imos reinaugurar outravolta, é un símbolo de renacemento, de cambio e de alegría. Don Álvaro, o gran poeta, une o futuro da lingua a esta reaparición da vida, aos ritos da fecundidade e á ledicia. Aínda que os idiomas serven para expresar todos os estados de ánimo, é oportuno recordar que a lingua de Galicia ten a súa orixe literaria nas cantigas medievais, na súa maioría amorosas e moitas delas ligadas ás romerías. “Fui eu madre, en romaría/ a Faro, con meu amigo/ e veño del namorada/ por cuanto falou comigo/  ¡ca mi xurou que morría/ por min, tal ben me quería!”, como di Xohán de Requeixo referíndose á romería de Nosa Señora do Faro.

MÚSICA NOCTURNA

Para que a lingua galega volva ter protagonimo nos actos festivos, tocándomos xa o solsticio primaveral, a Secretaría Xeral de Política e a Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística de Galicia, presentarán o día 22 unha nova edición da campaña Mil festas máis para a lingua galega. É un programa que procura incidir nos espazos compartidos da nosa paisanía que se xunta nas festas populares, patronais e gastronómicas. Pretenden os promotores incentivar o uso da lingua propia nas actividades que se desenvolven arredor destes feitos lúdicos: a publicidade, a música e mesmo a liturxia, así como a incorporación de elementos culturais patrimoniais nos seus programas de entretenemento. E facerlle unha homenaxe a Prudencio Romo, que con Los Tamara interpretou cancións galegas que marcaron unha época.

 

O CONTAXIO

Non podía crer que empezara sendo lata de sardiñas.

A LATA DE SARDIÑAS

PAR DE BOTÍNS

PÉS ENTRE SOMBRAS

No panel dos designios

alguén lles puxo data de caducidade:

once de marzo do ano dous mil catro

ás sete e trinta horas da mañá.

 

Non eran fashion, que fora restados

a unha mensualidade de hipoteca,

a unha letra de coche de segunda,

ao leite dun bebé,

á electricidade e ao butano,

ao teléfono,

ao pan,

á carne,

e a algún peixe.

 

Era un par de botíns

que medían por albas e solpores

as sesións dun traballo

ao que se vai en tren de cercanías.

 

Chegou a data e eles caducaron

e quedaron na vía

alí calzados en pernas sen dona.