CERVA ENTRE AS ESPADANAS

 

 

Cabo do río fun cerva,

que baixaban as augas azuis como lirios

e poñían debezos dunha nova cantiga

sobre o meu corpo.

 

Era na tarde en que matei a serpe,

na que me perseguían as campás,

na que soñei cereixas co degaro

de as cofear cos beizos.

 

Tes cerca o espello,

viñeron a dicirme todas as cousas

e ata os dedos do vento sinalaban a auga

que cantaba na fronde

baixo o corpo do río.

 

No espadanal

quixen estar espida como a cerva que se mira nas augas

e gozarme nas formas das mazás do meu peito

e na cunca das nádegas

húmidas e olorosas

tal como a tarde.

 

E doéilles as roupas ás abeleiras

e apalpei as caricias que viñan frías

polo lombo das augas

igual que peixes.

 

E será sempre a abril

cando eu estea espida por entre as augas

dun río novo.

 

De “Nas hedras da clepsidra” (1999)

Víbora morta

LOLA, UN FILM DE ALFREDO PARDO

Lola é o título do último traballo de Chantada Films. A curtametraxe leva o nome da adolescente que esperta no protagonista, Cibrán, sentimentos que xermolan en contacto co mundo rural galego cara a 1964. No filme ten importancia a presenza da natureza: o olor do esterco como estimulante da sensualidade, as moutas que permiten escondites os feixes de palla que configuran recoveques, os animais, como o cabalo que ten un papel simbólico… A realidade que constitúe os ciclos da vida axudará á transformación do rapaz, xusto cando aparecen os “pés negros”, traballadores que chegan ao pazo vinícola ao que foi enviado para esquecer, no posible, a morte de súa nai, feito que o convertera nun iconoclasta.

 

A historia está baseada no relato curto da banda deseñada “Roberta” do autor francés Max Cabanes. O seu director, Alfredo Pardo, que ten conseguido éxitos con achegas importantes ao cinema galego como “O labirinto ario”, soubo traela á nosa xeografía e á época dos anos sesenta, tanto a través dos exteriores como dos interiores pacegos, coidando ben os detalles e acometendo con sabedoría as pequenas adaptacións precisas, como o falseo dalgunhas tomas para introducir como fondo a arquitectura popular de nosos. A acción filmouse no Pazo de Abral, Quinteliña e Os Queixeiros.

 

Desde o pombeiro inicial, rodeado do galo e das galiñas, á porta final da corte do cabalo a través da que Cibrán penetra real e simbolicamente no labirinto da paixón amorosa, a curta amostra unha vexetación cómplice que se adiviña fornecedora de aromas e cóxegas tantadores. Porque todo o filme xira arredor da transformación dos sentimentos destrutivos dun rapaz rebelado contra a morte e que sente o primeiro desconcerto interior, síntoma da continuación da vida, na que aparecen os instintos ata daquela larvados.

Moi de destacar é o labor dos actores e actrices  Darío Loureiro (Cibrán), Mela Casal e Fernando Morán (os tíos Celsa e Pablo, caseiros do Pazo), Uxía Blanco (nai) Miro Magariños (pai) Adelaida Vidal (Lola) e Irene Puyol (Sabela, a irmá pequena de Lola). A cálida voz en off de Carlos Blanco, a banda sonora de Sergio Pena e o equipo técnico completan a curta que axiña chegará ao público. Todo grazas a unha subvención da Deputación de Lugo, Área Cultura da Vicepresidencia primeira e á acolaboración especial do Concello de Chantada.

 

POMBEIRO

 

 

Á SEÑORA MANUELA DA LIMIA, A DONA DO SILENCIO

FOTO DE PRENSA DA SEÑORA MANUELA DA LIMIA

EVA DE TODOS NÓS

 

Mans de terra queimada,

¿quen vimos sendo,

Eva de todos nós,

desamparada Xea,

espírito sublime na cinsa esparexida

nos agros da memoria?

 

Vimos sendo o que es ti:

recordo e tempo dunha terra fértil

de liñaxe sumisa,

de mulleres “que sofren

innumerables coitas:

criaturas amantes para os seus i os estraños,

cheas de sentimento,

no campo, compartindo

mitade por mitade,

soias o máis do tempo,

tendo que traballar de sol a sol…”

 

A terra non ardeu, que cha queimaron,

e baixaches os ollos refuxiados nun ceo

escuro e sen resposta ao que clamaches

quizabes implorando a Deus axuda

ou albiscando signos ancestrais

que adiantasen choivas.

 

Pero ninguén te oíu e aí estás soa,

Eva de todos nós,

auxiliada nun pau que te sostén

mentres a leña ardida está chorosa,

os paxaros fuxidos,

o sol nublo

e a esperanza marchando do horizonte.

Abril de 2012

CANCIÓN REPUBLICANA APRENDIDA DE MEU PAI, ABELARDO VILLAR

 

¡VIVA A COR MORADA!

 

A cantarles vengo la última noticia

que del mundo entero la atención merece:

hoy la vieja España es republicana

y ya no es monarca don Alfonso XIII.

Que tras el gran triunfo de las elecciones

y por el camino de la acción civil

los respublicanos que ya eran legiones

tumbaron el trono el catorce de abril.

 

España, España,

tu valentía

la monarquía

ya destruyó.

España, España,

tu nueva historia

tendrá otra gloria

por tu valor.

 

Cuando la derrota ya era irremediable

cuentan que el monarca dijo a Romanones:

“La paz de la patria es indispensable.

Me voy al destierro con mis tradiciones”.

Y un tren expreso la reina Victoria

partió con sus hijos hacia la frontera

y por un suceso en la trayectoria

llegaron a Francia viajando en tercera.

 

España, España,…

(…)

 

De orixe mexicana, recordeina en Chantada o 16 de xullo de 2005 e alí a cantei. Ten unha música preciosa.

CANDO OUTONAN OS RÍOS

RÍO ESPELLADO

Cando outonan os ríos tras do parto das fontes

arrastran as palabras maduras dos poetas

e as últimas colores roubadas aos espidos

van trazando o destino final de cada folla.

Arriba ou cabo deles quedan orfas as parras

señardosas do trigo deixándose vencer.

Entre o trigo e as parras o verán estendera

as longuísimas tardes que dispensaron sol

chamando á intimidade das sombras e aos amores.

Primaveral moi cedo foi o trigo

que naceu cando a parra é mutilada

pola navalla amante.

Outonal ela

morre cando lle moxen os acios nas banastras

e a futura ambrosía líquida cae no sono

mentres tamén a gra nos hórreos dorme.

Pousou Pomana a cesta das mazás

cando soprou  o vento contra a chuvia

e viu pasar as augas polo lombo do río.

-O outono é un gran río que nos leva.

-Di mellor que é meandro no que remansa a vida

a recoller os froitos que quedan pendurados

do fío da esperanza.

Deixou hai tempo o canto dos paxaros

de ser primaveral,

pero sen inocencia agúzanse os sentidos

cabo dos prados verdes.

-O outono é un paseo nalgún perdido edén.

-Di mellor que é mirada que repousa

no trato inútil de vencer o tempo.

Pola Ribeira Sacra, empezando novembro de 2011

Revista DORNA, nº 35, 2011

UN QUEIXO XACOBEO

Entre os queixos galegos hai un moi especial pola textura, presentación, sabor e forma. É o queixo do Cebreiro, que estivo a piques de desaparecer na década dos pasados oitenta. Pero en 1990 apareceu a queixería Castelo e en  1991 obtivo a Denominación de Produto Galego de Calidade. Despois sumáronse outras dúas queixerías, Castro e Xan Busto. Todas fabrican un produto sen aditivos nin conservantes, con garantías hixiénico-sanitarias e as características tradicionais do traballo artesán ben feito. Só se elaboran cen quilos diarios.

 

Salvouno do olvido o costume das mulleres que continuaron callando leite de vaca con “presoira” –callo natural de estómago de cabrito-, xuntando varias calladas e elaborando co conxunto un produto que presentaban cinguido por unha tira de percal ou pano branco da que sobresaía un reborde da masa superior lixeiramente aconcado no centro. A peza tiña –e ten- a forma do gorro dos cociñeiros, iso que elas non o utilizaban nos fogóns como fan hoxe grandes creadores gastronómicos de noso. A variante máis escasa, e a meu ver máis sabedora, aínda a producen nalgunhas casas da zona, incluída Cancelada, cocendo o leite. Esta variedade ten e o granulado máis fino e menos acidez, e resulta excelente para untar tostas.

 

O queixo do Cebreiro chamaba antigamente a atención dos peregrinos que entraban a Galicia por este territorio. Eles participaron na difusión e sona deste produto. No Cebreiro era todo singular: as construcións, a hospitalidade da xente, a lenda do Miragre… E tamén os seus manxares, entre os que destacaban estes queixos. As súas chufas chegaron a oídos dos Reis (como confirman documentos dos arquivos de Madrid e Simancas), que pediron que se lles enviara regularmente o xa tan famoso lácteo. Cara o ano 1762 era o máis caro de España, pois pagábase a libra a doce reais e doce marabedís. Era tamén o cuarto máis caro de Europa. Só tiña diante o Brie, o Marolles e o Neufchatel. ¡Un humilde queixo do Cebreiro!

Na recente participación dun concurso culinario vin que era o queixo máis utilizado na preparación de salsas para carne. Non hai gurmet que non o procure nalgún prato. Porque o queixo do Cebreiro, grazas ao esforzo do Consello Regulador, ao leite e ao bo facer dos produtores montañeses, está a escalar pasos de novo no camiño da popularidade. E abofé que o merece.

 

QUEIXO DO CEBREIRO (LEITE COCIDO) CON FEIXÓS AO FONDO

 

TERRA QUEIMADA. ÁS FRAGAS DO EUME

LUME

Ardeu a terra e rematou no edén

o canto sulagado do río que serpea

en conversa telúrica.

A borralla quentando a fumegada

que deixou a paisaxe

fai tremer a unidade do mundo que sustenta

co misterio do bosque as pisadas do tempo.

Ardeu

o canto vertical dos ouriolos

os reloxos dos cucos,

a axilidade aérea de esquíos e xinetas.

E ardeu a conca triste dun chan que esquece as chuvias

que lle arrancan a sede

ás bocas do dragón embravecido.

Alzadas contra a esterpe de todas as razóns,

as lapas arrancaron o útero e os seos

da terra fecundable que hoxe amosa

a faz dun ser tolleito.

Só a desolación

da cinsa gris cal cabeleira cana

do tempo despenado

permanece e lamenta a condición

de algo que foi paisaxe e xa só é

beleza consumida, vida ausente

baixo dun sol sombrizo

e dun luar que sangra na corteza

da terra calcinada.

Se algún canto saíse

hoxe desta parame

apegada ao esqueleto que descarnou o lume,

soaría a estertor,

a dies irae.

PRIMAVERA QUEIMADA

RAPOSO MORTO NUNHA FRAGA DE QUINTÁ DE CANCELADA

A pasada fin de semana marchei a Cancelada para facer parte da ruta Quintá-Río Donsal e ver como renace a primavera na alta montaña da que procedo. O anuncio do cambio de estación fano no chan as prímulas e as violas, hogano mesturadas coa follagada resistente a un inverno moi seco. O Donsal leva, segundo os entendidos, unha quinta parte da auga que lle correspondería transportar a comezos de abril. E o sendeiro  que acolle os nosos pasos é unha estraña mestura inflamable porque a cobertura do outono non apodreceu ao seu debido tempo. Nas ladeiras daquelas serras os heraldos da chegada primaveral son as cerdeiras, cultivadas nas hortas das aldeas e silvestres nas fragas. Esta árbore é moi abondosa na zona e vai dos sabrosísimos “inxertos” –como chaman alí ás variedades da cereixa de mesa- ás agostiñas, que acaban case negras e son a alimentación verañega da variedade de aves que se agochan nestes montes.

O branco das cereixais contrasta co verduxo dos mofos e os liques, tamén resecos, que envolven as ponlas dos vellos carballos, co aínda escaso amarelo dos toxos e as moutas amoratadas das uces. É rara esta primavera, pero quen percorra este sendeiro nos principios de abril verá as cerdeiras sobrancear na sazón, como ramos de noiva, entre as cores da madeira aínda durmida das caducifolias.

Volvendo do este cara o oeste, coa tranquilidade que proporciona unha paisaxe fermosísima e benquerida, entérome do incendio das Fragas do Eume, esoutro paraíso da natureza e un dos símbolos da nosa riqueza ecolóxica. A paisaxe galega con toda a súa diversidade, e moi fundamentalmente a dos parques naturais, redes e espazos protexidos, e a lingua son dous grandes sinais da nosa identidade como pobo asentado nunha terra. Dúas riquezas, unha material e ecolóxica e a outra inmaterial e histórica que hai que preservar e protexer contra os inimigos, que ambos os dous tesouros de noso teñen.

Coidar é prever e analizar os perigos que os axexan para os poñer a salvo antes de que o mal da destrución aconteza e non haxa volta atrás. Verbo do monte, educar no auténtico respecto ecolóxico, valorar a súa múltiple utilidade e desbrozalo de materia doadamente inflamable, son medidas imprescindibles para aminorar o risco de incendios. E ter os medios con que apagar rápido tamén, aínda que o mellor sempre sexa evitar o lume.

A PAIXÓN SEGUNDO SAN MATEO

SEMANA SANTA

April is the cruellest month.

                                                                       T.S. Eliot

¿Por que te aflixes, Khayyam, por  ter cometido tantos pecados?

 É inútil a túa tristeza.

 Despois da morte, ou a nada ou a Misericordia.

                        Rubaiyat Omar Khayyam

 

 

Abril, que busca sempre un sitio amable

para a tenrura das primeiras rosas,

cédelle sete días ó suplicio do Redentor

e co bando sonoro de Johann Sebastian Bach

ordénalles ós lirios,

ás lilas,

ás glicinias

e mesmo ás violetas dos ribazos

que solten o perfume revestidos de color triste

e nos fagan chorar tamén por nós

coma cedros do Líbano.

                                           Vinde, fillas, chorade comigo.

Abril chega a modiño

con vellos lignum crucis,

e en liturxia profana deposítaos

nos nosos corredores,

nas grilandas das albas,

nos veos das noitiñas

para que nos cravuñen como espadas de prata

sobre o peito da Mater Dolorosa.

                                           ¡Son eu quen debería facer a penitencia

                                           atados pés e mans e fundido no inferno!

Abril agranda os dentes

de adormiñadas bestas que nos moran

e anímaas a que roan a calaza

escondida nos nosos corazóns.

                                                     ¡Ai!, son eu, Señor, quen cometeu a ofensa

                                                     e Ti es quen a expía.       

¡Como pesan as mortes en abril,

insomnio,

obsesión tráxica,

ataduras de espíritos espidos de cadáver,

memoria transparente,

cúpula de cristal,

piano,

violoncelo,

ventolada de cuspe de campás

forxando a badaladas

na propia dor e nos remordementos

os cravos que han fixar ó Axusticiado!

                                                     Vinde, fillas, chorade comigo.

  

San Miguel dos Agros, na primavera de 2002.