RELATO DE VERÁN

El di que quere ser escritor e non hai por que desanimalo. Pídeche orientación e dislle que ten que ler moito, porque ves que non ten lecturas, e despois facer exercicios con vontade de estilo, empezando polo máis sinxelo e traballando con tesón.

Pero os aprendices tenden a ir tras do complicado e el quere escribir unha novela histórica centrada nun tema peliagudo á que se quere poñer porque está de actualidade e a actualidade logo acaba. Ti intúes que anda in albis no tema e el recoñece que non sabe por onde meterlle o dente. E desaconséllaslle tal pretensión, razoando que é difícil empezar por unha novela, aínda de tema menos complicado, se non seu leu bastante narrativa e non se ten medio dominado o oficio de contar. Xa non se diga da novela histórica que require moita documentación e verosimilitude. Recoméndaslle escritores que estimulan, pero non lle interesan, que son un rolo. Uf! Porque hai que basearse no moderno, no último, no punteiro. E cítache os best-sellers como modelo de  posible lectura produtiva porque lle dan moitos cartos ao autor e el pretende vivir da literatura, que de algo se ha vivir, e non está por perder o tempo con obras raras que len catro.

Ti desenténdeste e busca outras axudas. Cando cres que te esqueceu, volve darche novas da súa actividade que, segundo el, vai en progreso. Segue sen ler literatura nin escribir negro sobre branco, pero pensa que pode facer 40 folios aínda que non ten decidido se esas páxinas han ser as últimas ou as primeiras, mais aí están como quen di saídas da impresora. Como novela potencial tena case resolta. Segundo escriba esas páxinas, ponlles título e rexístraa para evitar posibles plaxios. Os aspirantes a escritores témenlles aos plaxios e cúranse en saúde. Eu dígolle que fai ben sendo previsor. Porque os literatos avezados andan coas novelas e os poemarios de editorial a concurso ou viceversa sen se preocuparen de que os orixinais poidan ser fusilados por xentes ávidas de ideas alleas. Os aspirantes van máis sobre seguro.

E xa non sabes que máis podes facer e ocórreseche recomendarlle que escriba un relato de verán, que o acabe, o relea e lle quite  os epítetos, as repeticións e as descricións que non veñan a conto, procurando a ortografía do parágrafo. E vas polo teu propio relato de verán. Pero agora non sabes se empezar pola historia ou polo título.

FOGOS DO APÓSTOLO

A alquitara da noite

destila un novo Sol

e desfaino en muxicas

que volven ás arestas da pétrea xeometría

reptando ondulacións multicolores.

Esta erupción volcánica

de luz sonora peiteada en fume

sobrevoa a mirada dos humanos

que se erguen esta noite como cipreses

e penetra nos ocos das campás

e no sono das tellas centenarias.

Racha o zafiro que coroa a noite

como un rasgón de xirgo

e a cor monta escaleiras invisibles

que soben coas súas lanzas

para venceren ocres

que murcharon nas fiestras mentres estaban

pasando as horas como peregrinos.

A ruptura do lume inza os espazos

coas súas ás de mapoula

ou bolboreta,

e, ourive no sorriso das pedras florecidas

de azul e prata,

rise neste estrombeo da guillotina

que acaba cada tarde co solpor

derrotada en silencio.

De “Álbum de fotos”, 1999

NENA DEFUNTA

 

Marchou un amencer co seu vestido branco

e un ramiño de azahar

sen avisar da urxencia

pero foron igual a recibila

todos eses parentes que nunca vira

e amostráronlle un ceo de tobogáns e parques,

vendedoras de globos e de pipas,

pallasos, trapecistas,

cabaliños

e noras…

Ó pouco de chegar

sabía de memoria

como outra táboa

distancias siderais que se han cruzar en nube

de cénit a nadir

para chegar sen se perder a un edificio inmenso,

azul,

que é unha escola

de estrelas e de Lúa

onde falan do mar,

das bolboretas,

das flores,

dos paxaros…

Pola escola do ceo

pasan tamén todos os meridianos

e paralelos,

os trópicos de Cáncer e Capricornio

e desde o patio a Terra

parece unha canica de cristal

das que usan ó xogaren

ó guá os nenos mortos.

Quizabes cando quere recollerse

pasa tamén entre o algodón das nubes

que choven tan adentro

no recordo.

De “Álbum de fotos” (1999)

DESAPARECIDOS FORZOSOS

En todos os rincóns do planeta e en todos os tempos houbo desaparecidos raptados con violencia e enterrados no silencio. O primeiro está no Xénese da Biblia: “Caín, onde está teu irmán Abel?” Tal fraticidio, non histórico, actúa a xeito de arquetipo dunha humanidade que pode facer actos sublimes pero tamén moi perversos. Nin sequera declarados os dereitos humanos se respectan nos sistemas de goberno democráticos. Pero as ditaduras e os réximes pseudodemocráticos con corrupción estrutural fan desaparecer cadáveres de xeito que mesmo resulta imposible constatar legalmente as mortes.

Traio estas reflexións ao meu recanto por vir de participar como colaboradora e membro do xurado do V CERTAMEN INTERNACIONAL MEMORIA DE POESÍA MARÍA PILAR ESCALERA MARTÍNEZ 2012, que se festexará mañá en Ródenas (Teruel) con dous días de actos participativos arredor da poesía comprometida que recorda as vítimas desde a memoria individual. Convoca este certame a “Asociación de Poesía y Cante de Aragón (A.P.C.A.) e a Asociación Poética y Recital de Aragón (A.P.R.A.)

Poucas veces me teño emocionado tanto lendo creacións líricas sobre o tema obrigatorio dos desaparecidos forzosos. Os autores afrontaban os recordos con rexistros máis elexíacos ou cívicos e os sucesos estaban ligados praticamente ao franquismo e ás ditaduras latinoamericanas. Existe aínda moita dor de perda cuxa expresión alcanza o cume se se utiliza como material poético. As almas mater desta convocatoria son persoas entrañables que traballan na defensa da memoria histórica, Ángela Piñeiro e Santiago Carcas, e son capaces de conseguir que tanta xente participe no certame e na celebración dun evento que dá vida a Ródenas cunha convivencia fraterna na que a poesía ocupa o centro doutras moitas actividades lúdicas, artísticas e mesmo de troco de obxectos.

Santiago Carcas Cuartero, fundador da “Asociación por la Recuperación de los Desaparecidos en el Franquismo”, é tamén poeta. Teño aquí ao lado o seu libro “Dende as mías poesías”, escrito en parte en fabla aragonesa. Sedúceme por ter un aire coa miña fala e ser un libro de amor. Creador do certame, Santiago escolleu como epónimo o nome da súa compañeira Pilar, falecida en 2007, e como lugar de celebración a que fora a súa vila natal. Todo para ensalzar en poesía o seu recordo.

 

 

 

CONSUMO GUSTOS

As épocas de crise préstanse a facer análises que, se cadra, con certa normalidade económica se pasan por alto. Unha é relativa ao consumo. Nunca, como en escasez, ten sentido solidarizarse coa economía de proximidade consumindo os produtos da zona e axudando así á comunidade da que formamos parte inmediata. No pequeno comercio, que sustenta a tantas familias, e nos mercados, que nos achegan directamente o que dá a terra ou elaboran os artesáns cos nosos recursos. Incluso mercando nas grandes superficies, sería bo considerar a procedencia do que levamos. Este é un comportamento lóxico tanto para a economía como para o medio ambiente. Así evítanse parte dos intermediarios, que se aproveitan en exceso do traballo dos produtores, e aminórase o empaquetado con envases sospeitosos de seren nocivos e os transportes, que traen problemas de contaminación e excesivo consumo enerxético.

Outra análise que resulta operativa leva á valoración dos produtos do país uníndoos á súa contorna cultural, unha de cuxas expresións xenuínas é a lingua propia desa terra. Por iso é de aplaudir que se constituíse o pasado día 7 a Irmandade Galega de Adegueiros como unha sección dentro do Foro E. Peinador, un paso máis dos que este leva dados para galeguizar a economía. Solicita a colaboración dos sindicatos -obreiros e agrarios-, dos partidos políticos e da cidadanía en xeral para que se sumen á campaña CONSUMO GUSTOS ETIQUETADOS EN GALEGO. Aos dous primeiros grupos suxírelles que informen aos seus afiliad@s da importancia de elixir establecementos comerciais que se identifiquen coa nosa lingua para premiar a actitude de posibilitar que vivamos como galeg@s galeguizad@s. O Foro E. Peinador é consciente de que o futuro da lingua galega precisa introducirse nos espazos da economía e neste sentido ven traballando arreo como demostra a xa lograda etiquetaxe galega dos nosos viños e doutros produtos agroalimentarios de calidade.

Nesta ocasión o Foro E. Peinador diríxese á cidadanía animándoa a que consuma neste momento de crise produtos galegos, preferentemente os etiquetados na nosa lingua. E faino no mes de Santiago, cando chega a festa grande de Galicia, unha boa oportunidade para fomentar a demanda dese uso instando, con petición amable e rotunda ao mesmo tempo: “Etiquetados en galego, por favor!”.

AMEIXAS DE SAN XOÁN

 

 

 

 

PREESCOLAR NA CASA

Iso que din que está caendo acabou con “Preescolar na casa”, un programa educativo do máis innovador, útil e exportable ao mundo que creou en 1977 o crego lugués do barrio do Catasol, humilde, orixinal e visionario, que se chamaba Antonio Gandoy e andaba con chaqueta de punto gris –que diciamos “vespa”- en bicicleta. “Preescolar na Casa” foi unha estratexia educativa patrimonio inmaterial galego e, como tal, debera estar protexido. Pero só quedará na memoria de quen traballou nel, de quen soubo da súa valía e, sobre todo, de quen aproveitou as súas virtualidades. Non hai nada máis produtivo en educación que un proxecto para actuar sobre a familia e multiplicar así os resultados. Elevar o nivel cultural e cooperativo das familias para educar nos primeiros anos a proxenie é unha inversión que optimiza os resultados pedagóxicos como ningunha.

Nado da necesidade da igualar oportunidades no noso disperso habitat, fiel á crenza das potencialidades da parentela educadora, salvagarda da lingua e da cultura no rural, asesorou a milleiros de familias para desenvolver as primeiras habilidades que ha conquistar canto antes quen non pode asistir á escola. O desenvolvemento das primeiras aprendizaxes era dirixido polas persoas coas que convivía a criatura mentres medraba.

Fomentaba a acción dos adultos no desenvolvemento doméstico da educación globalizada da xente miúda e promocionaba fundamentalmente a educación en valores ata o punto de cumprir os requisitos dunha orientación pedagóxica recomendada pola comisión de ministros da Unión Europea que solicitou aos ámbitos políticos que tomen as medidas necesarias para apoiar a implicación das familias nos programas educacionais.

Preescolar na Casa foi un servicio que nada ten que ver cos que prestan as escolas infantís. Chegaba ás familias a través das reunións periódicas de adultos e meniños cos orientadores, da súa estupenda revista e dos medios de comunicación. Pero nin as 40.000 firmas recollidas a favor da súa continuidade foron suficientes para parar iso que din que está caendo e alá vai un programa de prestixio internacional que este curso aínda atendeu a 4.000 familias repartidas en 267 concellos a través dos 660 espazos onde  se compartían experiencias e se analizaban as actividades. Aquí queda esta pequena homenaxe.

QUINTÁ DE CANCELADA. OS ANCARES

MÚSICAS E PALABRAS

A CARLOS CASARES[1]

  (Onte para Carlos. Hoxe para Kristina)

 

 

… e de ti namoráronse as palabras

e ti correspondiches como amante.

Buscábante

e buscábalas,

espíanse

e espíalas

para recoñecelas plenamente no seu canto de prata.

 

…e despois nomeáronte arquitecto e ourive

e fúchesnos colgando pérolas de palabras

como se fosen copas con alma de auga,

viño con melodía.

 

… e despois xa soubemos do teu amor á música

espida de palabras

na dor pola trompeta de Dizzy Gillespie,

nas escaladas brancas do violino

abrindo á luz historias transparentes,

na tráxica obsesión do contrabaixo

herdada das traxedias desde a Hélade.

 

… e despois camiñamos nas historias que nacían de música e palabra

ata seren silencio

e o silencio cantounos nos ouvidos

coa voz en caldeirón,

e sentimos contigo e coas palabras cóxegas na caluga

e choros no silencio.

 

… e despois veu o merlo intemporal,

o merlo de San Ero e do Rei Sabio,

traer música lene ó punto cero

da túa eternidade.

 

Marzo de 2002

FLORES EN ÓLEO ANTIGO

---

[1] En Carlos Casares. A semente aquecida da palabra, Consello da Cultura Galega, 2003

NA LIBRERÍA

LIBRERÍA BRUXELESA

A tarde transcorría sen unha venda ata que, cara o final, entrou un cliente.

-¿Poderíasme cambiar un libro?

-¿Vendémosllo nós?

-Non. Merqueino en Bilbao, pero está en inglés. Se me podes dar un calquera en castellano mellor, que en galego tampoudo leo.

-Se non foi comprado aquí, non llo podo cambiar.

-Iso será se non queres.

Daquela o libreiro tentou un razoamento:

-¿Vostede iría a Zara cambiar un pantalón ou un xersei comprado nun mercadiño?

E o paisano respondeu:

-Non, ho, que é unha tenda das de verdade. ¿Como lles vai ir con esas?

Como non o conseguíu, saíu medio cabreado e tirou o libro inglés nunhas caixas de pataca marroquina que agardaban polo camión do lixo.

FALANDO INGLÉS

Os primos chegaran do estranxeiro, onde foran pasar quince días para mellorar o inglés. Pero pararan algo na casa de Madrid para descansar  e coller roupa axeitada para traer á aldea.

Aquí estábanos agardando outros dous cativos para formaren todos unha panda grande e xogar a moitas cousas. Eles sós aburríanse cando non tiñan escola.

Segundo baixaron do coche, xuntáronse os cinco e foron xogar á chousa  o primeiro partido.

Ao pouco tempo, os primos volveron a casa e dixéronlles aos pais:

-¡Estos niños hablan inglés mejor y no los entendemos!

Detrás chegaron os irmáns moi amoucados:

-¡Vinde xogar connosco, ho! ¡Deuvos agora por por fuxir da chousa!

-¿Veis? –dixeron os foráneos a seus pais-. Lo hablan mejor.

E os nativos, esperando a riñela de súa nai, insistían unha e outra vez:

-¡Que nós non lles fixemos nada! ¡Abofé! ¡Que son meirandes!

XOGOS