NA REALIDADE VIRTUAL

Tratando coa informática desde 1988 e con internet desde 1995, tiven ocasión de ver pasar cousas curiosas, pero non de comprobar a sanación natural de ordenadores. Embalado o defuntiño o outro día para o mandar ao centro de posible reparación, chegou un informático naturista e aconselloume liberalo do envoltoiro e facerlle unha cura de arroz 24 horas. Como non había que perder, saqueino, abrino, cubrín o seu teclado co branco cereal e agardei o tempo recomendado.

Aínda que os computadores non teñan oficialmente menciñas caseiras, parece que existen. El, xusto á hora cumprida, empezou a pestanexar, foi espavilando e aquí seguimos como se non pasase nada. Aínda que algo raro fixo presenza na súa pantalla a mañá da curación. Cando trataba de establecer diálogo para unha instalación nova, apareceu un cadradiño con esta lenda sorprendente: “Si eres humano, muéstrate marcando el número de tu teléfono móvil”. Volvín ler, incrédula, pero dicía o mesmo por moito que eu insistise en dubidar dunha letra clara nun idioma que domino.

No marabilloso mundo da interacción cibernética poucas cousas chaman xa a atención, pero o feito sáese do previsto. ¿Con que entidade estaba tratando? En principio, é sempre un enigma saber quen está deloutro lado pero suponse que son persoas as que acaban atando os cabos en tan sofisticados artiluxios. ¿Anda a Estadea pola rede? ¿Volven as mensaxes anxélicas servíndose agora da tecnoloxía? ¿Pode haber non-humanos infiltrados entre nós sen nos darmos conta de que operan a través da arañeira? Sen resolver aínda estas preguntas presentouse outra atropelándoas e pensando na parte de acó, na dos usuarios. ¿É necesario ter un móbil para ser humano? E sendo así, ¿que clase de móbil, quere dicirse, de que xeración e con que prestacións debe contar?

A xente está sendo desposuída do seu traballo e mesmo da súa casa. Os dereitos humanos vense dimininuídos desde as liberdades cívicas á sanidade universal. Pero toda a xente era considerada humana, que é un título que compromete máis ou menos segundo en que xeografía teñas a sorte de nacer ou de vivir.  Ata agora, todos eramos tildados de humanos, con móbil ou sen móbil. Con emprego ou sen el. O diálogo que lles conto puido ser un lapsus febril dun ordenador que viña de curarse, pero tamén unha seria advertencia do que queda por chegar.

DE “RAÍCES”

A NOITE CEGA

RAÍCES

A noite cega, inxenua

regálanos insomnios coa loucura

que chimpa a luz ausente, tan ausente

que as estrelas son rotos dun gran veo impasible,

o que cubriu os medos daquel primeiro humano

que abriu a boca, os ollos e os oídos

baixo do azul dos puntos cardinais

para labrar o mundo en seara virxe.

 

Polo noso revés, gala de ancestral peixe,

é a atávica noite quen nos volve á memoria

os imnúmeros versos que xa estaban escritos

iñantes que a cantiga dos paxaros

abrollara no aire celebrando o mencer

detrás da noite inxenua, tan inxenua

que vai tecendo o lazo

que nos xonce

e diverxe.

 

Dentro da noite inxenua

todos morremos mil millóns de veces

e mil millóns de veces regresamos

rescatados do negro,

abandonando a anaina máis feliz,

mantra de grilos,

multiplicados sempre en espiral

desde a sima dun mar que nos desvela

algarabía de aves

e un dosel fronteirizo de colores.

 

A noite é cega e inxenua

e déitase a durmir no borde dunha aresta

que racha o himen de seda en parto nidio

de existencia plural dispersadora,

que renace nas albas

e nos fai esquecer os sons dun órgano

que en catedral barroca

 

socaba os parapetos do recordo

co canto aterrador dun Dies irae.

OBSOLESCENCIA

Estaba preparando eu este artigo para falar da emigración de noso, da que foi e da que ha ser, e morreume o ordenador. Agora escribo nun pequeno de prestado. ¡Que duro é comprobar a obsolescencia das cousas que se crían durables! A ese artiluxio tíñalle confiados os meus textos e as miñas imaxes. Nel tiña instalados programas que facilitan o traballo e, de súpeto, acabou todo en silencio. Na autopsia, se cadra aínda se pode recuperar algo. Será unha autopsia dirixida a  recuperar porque a causa da morte coñézoa ben -media taza de té polo teclado- e non vai haber terceiros que reclamen nin se meterá a xustiza, que ten moito en que se ocupar e, ademais, custaríame máis que un ordenador novo, que se ven de converter nun servizo para ricos.

Todo é efémero, ou dito con actualidade, obsolescente. Ata o que cremos ben instalado nas nosas vidas, costumes e crenzas pode desparecer porque marcha só ou nolo quitan outros. A perda dun traballo no que te crías seguro e a falta de soldada que inicia un desafiuzamento aprazado xa forman parte da obsolescencia. Ou a posibilidade de que che fagan e che toque un ERE se non te dedicas á política, que aí non se fan regulacións: se ten que marchar alguén porque non queda outra, reacomódase axiña. Se te botan dunha vivenda que estabas pagando, porque crías ter contas estables, e te atopas na rúa ou de regreso á casa familiar da que conseguiras a independencia, podes ver o efémero que se volveu todo.

Houbo cousas que duraron moito tempo pero caeron en desgraza cando menos se esperaba. Aí están o boi e a mula do portal de Belén, que pasaron estes días a ser dous simpáticos ocupas dun espaciño ao quente. Segundo o Papa, non estiveron no verdadeiro auto. Despois de tantos séculos, chegoulles tamén a súa caducidade. Non sei se conseguiremos recolocar a mente para facelos desparecer este ano a catro días de os ir deixando cabo dunhas pallas riba do mofo que adoita tapizar os nacementos te toda a vida. A estrela, da que tamén se ocupou nesta oportuna revisión de ben fondo calado teolóxico, parece que tivo sorte, porque pasou ao mundo científico, que é onde debe estar unha estrela que de súpeto se pon a alumar como un facho e se chama nova. ¿E as panxoliñas e os vilancicos? Pois haberá que poñerse a reciclar neles a todo gas, quitándolles a ungulada e o rumiante. A obsolescencia sempre acaba dando a lata.

TRAS DA FESTA

MORTES NO OUTONO

Quen busca impenitente os derradeiros cogumelos de cada outono ve podrecer un bosque que vai entrando, pouquiño a pouco, na morte irremediable, pero salvífica e purificadora, na desaparición preñada de esperanzas porque esterca nova vida. Aínda que é o momento que elixen os paxaros e os insectos para calar soñando primaveras, a morte outonega conta co delicioso son das xa efémeras follas e vén perfumada de perezosas seivas e chea de sabores exquisitos. Ninguén mirando a fraga outonal faría un canto de tristeza permanente. Da podredume evidente para os sentidos, axiña se verán os novos froitos. Por iso é doado comprender que tal destrucción forma parte dun ciclo indispensable para a vida. Que só hai que agardar.

CASULO DE MILLO

NA SOCIEDADE DO MEDO

Cremos que viviamos na sociedade das tecnoloxías e a comunicación, pero vivimos na sociedade do medo, aínda que a este medo non lle son alleas nin a tecnoloxía nin a comunicación porque o expanden como se fosen lévedo e tamén axudan a loitar grupalmente contra el. Incluso a elite social, que non se ve atenazada pola necesidade nin a súa previsión, vive nunha especie de limbo do medo porque empeza a ter en conta o mal xenio dos que saen á rúa na defensa do pouco que vai quedando daquela estabilidade na que cadaquén se conformaba co que lle tocara en sorte.

É doado imaxinar o medo que sente aquel que sabe que o van despedir do seu traballo e ten que levar á familia a noticia afundidora. E o de quen vai quedar sen a casa onde se goreceu, despois de ter pagado parte dunha hipoteca, e aínda levará a súa débeda ás costas. Non resulta difícil comprender a magnitude dese medo despois de que sete persoas puxesen fin á súa vida porque non resistiron tal presión. Tampouco custa poñerse na pel de quen quedou sen traballo tendo bocas que manter alén da propia e sen esperanza de atopar outro soldo. E como non vai ter medo o pensionista que cobra unha miseria e aínda debe pagar pola medicación da que a vellez lle obriga a depeder. E como vai estar tranquilo o pequeno comerciante ou empresario sabendo que a xente ten que facer números para poder comprar algo. Xa non digo nada da persoa estranxeira sen cobertura e o pánico que debe sentir pensando na enfermidade.

O medo vai estendendo os brazos como un polbo, porque tamén arrepía pensar en verte incurso nun caso xudicial non gratuíto cando a xustiza deixou de ser igual para toda a cidadanía. Un accidente de tráfico mete medo non só pola integridade física senón por ter que litigalo nun xulgado.

Ben grave ten que ser ese medo cando os colectivos que se encargan de executar as súas fontes empezan a negárense a actuar. E cando a banca di que asume o compromiso de paralizar os desafiuzamentos por razóns humanitarias. Dá xenio ver o humanitario que se volveu o tinglado financeiro que nos meteu na ruína, que pagou aos directivos retiros millonarios, que recibiu inxección de cartos públicos e que estivo ata o de agora botando xente dos pisos. É de louvar a actitude dos colectivos que perderon o medo a colaborar e a actitude de quen van perdendo o medo a defender publicamente os dereitos de todos.

DA SERIE “O MEDO”

NO NOMEAMENTO DUN FILLO ADOPTIVO

O próximo 24 deste mes, o Concello de Ribadavia nomeará fillo adoptivo ao Profesor e Académico Xesús Alonso Montero. Hai, xa que logo, que lle dar parabéns a este intelectual, incansable aos seus 84 anos.

Son moitos o seus méritos. E vou sinalar dúas experiencias que me son ben coñecidas. Non fun alumna del, pero na súa etapa de profesor no Instituto Maculino e na Escola de Maxisterio de Lugo, sei que fixo un traballo que calou fondamente. Eu, que dei clase a estudantes por libre, quedaba gratamente sorprendida polo cuestionario dos seus exames. Das súas aulas saíron moitos intelectuais e o seu maxisterio fixo época no que hoxe é o “Lucus Augusti” e na cidade. Explicou ben a literatura e deulle cabida á galega, feito daquela inusual e aínda punible. Coñecino persoalmente en 1972, cando publiquei o  primeiro libro de poemas, Alalás, e tiven a ousadía de levarllo ao mellor profesor de Literatura. Amablemente, díxome algo parecido a isto: “Vostede sabe o que é un poema. Pode seguir escribindo”. A fe na súa autoridade animoume a traballar para merecer con certa dignidade o nome de escritora que hoxe uso con orgullo.

A segunda, é o labor valioso desenvolto desde o Centro de Estudos Rosalianos, unha sección da Fundación Rosalía de Castro, do que podo dar fe ao longo dos case sete anos que eu ostentei a presidencia da mesma. Débolle a el, membro da Comisión Executiva da que hoxe segue a formar parte por esixencia dos novos estatutos, o traballo leal e comprometido co modelo de Fundación na que eu tamén empeñei o meu traballo e a miña enerxía. O profesor Alonso Montero, unha das persoas máis comprometidas cos estudos e a causa rosaliana, valorou, coa mirada moderna que é compartida pola grande maioría dos museos, as publicacións para a infancia e a presenza de rapazas e rapaces como protagonistas de celebracións especiais na Casa de Rosalía, feito que era inusual noutras etapas.

O profesor alentou tanto as variadas actividades celebradas dentro e fóra da Matanza como as numerosas publicacións.  E se alguén ten un día interese en coñecer a historia da Fundación, o primeiro documento que atopará é a acta de 29 de xullo de 2005, que el fixo de puño e letra, contribuíndo con esta peza literaria a acabar coa interinidade na que a Casa de Rosalía viviu sete meses por liortas entre tirios e troianos.

NA CELEBRACIÓN DO 175 ANIVERSARIO DO NACEMENTO DE ROSALÍA

O INFORTUNIO

DESPAVELADA

Despavelada, non cría que tamén lle expropiaran o pé.

ROSALÍA EN JUAN RAMÓN

Resulta revelador saber que libros conmoven de verdade aos grandes creadores da palabra poética. E estimulante, cando se descobre que un poeta que se ama se sentiu impresionado por outro que ocupa lugar preferente no noso corazón. O irmanamento que acontece no territorio íntimo desta emoción estética é unha vivencia que paga a pena descubrir.  Esa alegría chégame ben anos despois de que Juan Ramón Jiménez, o grande lírico que me acercou ao universo da palabra máis libre, fixese lectura do libro cume de Rosalía, a poeta singular que me seduciu máis que ningún outro de cantos levo lidos.

Gracias ás novas tecnoloxías tiven diante dos ollos un exemplar de Follas novas, vendido no seu día polo libreiro Tomás Sanz, da rúa Sierpes de Sevilla. Xa sería unha visión interesante por pertencer á primeira edición (La Habana, La Propaganda Literaria, 1880), pero convérteo en valiosísimo o feito de que tan cualificado lector o deixase marcado en once páxinas e ilustrase coas súas anotacións nove poemas que abranguen a variada temática de Follas: “Unha vez tiven un cravo”, “Dulce sono”, “Xa nin rencor nin desprezo”, “Cando era tempo de inverno”, “Mais ve que o meu corazón”, “Ódiote, campo fresco”, “Este vaise e aquel vaise”, “O meu olido máis puro” e “Mar cas túas auguas sin fondo”.

O de Moguer, que naceu un ano despois de que aparecese esta grande achega da literatura galega á universal, debeu procurar Follas novas na súa Andalucía para despois lelo con suma dedicación. E aquel acto de encontro entre poetas, sen dúbida demorado e paladeado con exquisitez, incitouno a ir escribindo á marxe dalgunhas composicións, ás veces versos completos, ás veces palabras e mesmo solucións alternativas, o que me inclina a pensar que sentiu necesidade de se implicar na súa tradución. As notas, de caligrafía ben singular, van máis alá dun recurso de facilitación da lectura que acontece nunha lingua da que nin sequera atoparía diccionario. Hai nelas unha vontade de estilo e unha precisión rítmica que delata esta afección. E, de feito, Juan Ramón Jiménez chegou a publicar versións completas, e exemplares como era de esperar, dalgúns poemas rosalianos, coma tal o que coñecemos por “Negra sombra”.

CAMELIA, A FLOR CONSIDERADA ROSALIANA

A RESISTENCIA

BOLBORETA BRUXELESA

Aquel cacho, convertido en bolboreta, non se deixou arrancar.

A CEA DE SAMHAÍN

Instigada pola omnipresencia nos medios de comunicación da recastada festa de Halloween, que está ocupando cada vez máis espazo co seu barullo de rechamante e nada amable estética, eu decidín volver este ano ás orixes, ao Samhaín, e revivir as poéticas celtas da ósmose do trasmundo que aquelas xentes estenderon pola vella Europa. Pareceume moi ben acubillar na casa os espíritos dos defuntos, agora que non se concitan polos soutos coa celebración dos vellos magostos. Para iso, con todo o recollemento que proporciona unha aldea, o habitat máis parecido aos escenarios daquelas ensoñacións, deixei tamén no corredor unha cabaza-caliveira con luz dentro para espantar os outros espíritos, os do mal, que camiñan esa noite moi espertos.

Co calendario da hora nova, recollémonos cedo e puxémonos a pelar as castañas dos bullós. As castañas, como deixo apuntado, son fundamentais neste rito e hai que comelas de xeito que agraden aos invitados, ou sexa, se non son asadas, que vaian cando menos cocidas e botadas en leite.

Xusto á hora en que o estómago empeza a pedir formalmente a cea fomos preparando a mesa e completando o menú. De segundo prato fritíronse unhas macrolepiotas adolescentes empanadas para servilas cunhas culleradiñas de ali-oli. De postre, dous produtos da horta: as mazás dos tempos de Pomona e uns caquis máis modernos, de árbore importada.

Os espíritos foron chegando e instaláronse arredor da mesa. Como non ocupan espazo, couberon moitísimos, unha multitude de descoñecidos. Non sei. Catar se eran antepasados que acudiron todos á nosa convocatoria porque non os esperaban xa noutras moradas. Diante de todos colocáronse as nosas nais e os nosos pais, pero todos miraban igualmente compracidos en silencio o que pasaba.

Non os vimos comer, pero estou segura de que probaron as castañas, que lles gustaron. Quizabes atoparon o leite destonado moi lixeiro e pensaron que leite era aquel de antes. O segundo prato era tan bonito que non deberon adiviñar que se trataba de fungos, se non ningún deles os comería. As mazás tamén lles souberon, pero os caquis deixáronos quizabes por ser demasiado parecidos aos tomates e non viren a conto en sobremesa.

Fóra estaba a chuviñar, pero aí ás doce foron marchando en silencio como viñeran, perdéndose na noite de Samhaín e deixándonos tras deles a súa paz.

SAMHAIN