Arquivo por meses: Novembro 2013

PEDRAS NO CAMIÑO

Poblicado o por

 Acabamos de conmemorar o Dia Internacional contra a Violencia de Xénero, un dos grandes problemas da humanidade que afecta a todas as clases e países, e non mellora nas xeracións que medrron nun contexto favorable para a o arrincar: educación universal non sexista –iso pensabamos- leis explícitas e institucións para velar polo seu cumprimento. A violencia de xénero hoxe non está amparada por leis que a promovan, sen embargo é a primeira causa de morte en mulleres novas, algo que debe facernos tremer.

A violencia de xénero, que supón un desprezo pola muller considerándoa inferior e  propiedade dos homes próximos –pai ou marido- que a representaban e a lle pretendían administrar ata os sentimentos, tiña a blindaxe nas propias leis e na literatura burocrática. Non podían exercer o sufraxio nin administrar os seus bens. Unha das miñas avoas consta na partida de nacemento do derradeiro fillo adscrita á profesión “dedicada a las labores propias de su sexo”. Ata miña nai, as mulleres da miña estirpe foron analfabetas pero, ata onde podo rastrear nos papeis, os homes estaban minimamente alfabetizados.

Con tales antecedentes, a desigualdade e o dominio-sumisión están tan incrustados na cerna social desde hai tantos séculos que se fan difíciles de erradicar. Cando as avanzadas feministas emprenderon o camiño da conquista da igualdade, feito que moitos homes non saben aínda resolver e hai mulleres que tampouco, eran unha especie de Espartacos contra a escravitude. Hoxe aínda as hai que desexan continuar nela. Contoume a artista Luz Darriba, que o pasado día 25 materializou en Lugo a intervención colectiva “Luz no camiño da igualdade” colocando na praza pedras simbólicas dos atrancos femeninos para camiñar car os dereitos reais, unha causa da violencia de xénero, que había mulleres que protestaban porque a ringleira de pedras lles dificultaba o paso. Advertidas do seu significado, varias daban por ben feitos os ataques a algunhas conxéneres que, segundo a súa opinión, merecen o que lles ocorre.

Como pasa con todas as liberdades, tampouco non poderemos dar a igualdade por conquistada ata que mulleres e homes cheguen á mesma dignidade, aos mesmos dereitos e aos mesmos deberes. Nós teremos que subir algún escalón e eles, apearse dos privilexios, pero seremos gañanciosas ambas partes por igual.

Publicado en El Correo Gallego (29-11-13)

 

 

 

Poblicado o por

 

A SORPRESA DO NADAL

Que se achegue o nadal non é sorpresa. Leva vindo moitos séculos tras dun tempo litúrxico chamado advento. E logo, tras dun tempo mercantil, porque as marcas comerciais adiántanselle para tirar beneficio dunha festa que naceu na pobreza dun cortelliño en Belén. Incluso o Estado se anticipa para promover o xogo de azar que move máis diñeiro, a lotería, da que sacaba pasta e agora máis con impostos aos premiados. Crear a ilusión de se volver rico sempre foi produtiva e máis en época de necesidade en moitos fogares. Por iso era de esperar que, mediado novembro, empezase outra vez esa “Campaña de Nadal” que culminaba coa publicidade de Freixenet, ao estilo máis americano do baño de mozas guaas en áureas burbullas de cava.

E empezou, de xeito mainiño, co anuncio da lotería, un canto infantiloide en inglés, que foi a primeira sorpresa. Non é esperable a canción da lotería nacional en lingua que non sexa a nacional. Non casa o espírito da súa defensa acérrima como lingua de todo o territorio coa deixación para o extranxeiro dun asunto de tal audiencia, a non ser que a pedagoxía que inspira as renovacións educativas recomende aproveitar o gran evento loteiro para a inmersión lingüística en inglés, que esta si é boa, nos contextos económicos e de ocio, atmosferas propicias para aprender calquera lingua allea. Mais durou pouco, porque foi sustituída por un spot con todas as característica do gran anuncio que deixa pegada. Unha loa ao Nadal como tempo de harmonía, paz, felicidade e lotería –sen diñeiro é imposible a enumeración anterior-, un spot dirixido polo laureado Pablo Berger cun elenco artístico musical variado e do mellor que pode presentar a marca España: Montserrat Caballé, Raphael, Marta Sánchez, Niña Pastori e Bustamante. E todo ao servizo dunha nobre causa confesada: volver ao espírito primixenio destas datas e conseguir que a melodía fose recoñecida como a nova canción navideña.

E conseguiron case o imposible: os cantantes vólvense caricaturas ante a música melgueira. Produce estupor ver a Caballé xestualizar coa cara, a Bustamente estático, a Pastori e Sánchez aparvadas, e a Raphael intentando colocar lámpadas imaxinarias. Xa é o anuncio máis famoso do Nadal polas parodias e metamorfoses de tan estraño produto. Por suposto, a axencia de publicidade Tactics Europe está encantada.

Publicado en El Correo Gallego (22-11-13)

 

RUANDO RIANXO

Poblicado o por

 

É ben sabido que no século XX Rianxo tivo a honra de contar entre os seus veciños con catro grandes personalidades creadoras nas letras: Castelao, Manuel Antonio, Rafael Dieste e Faustino Rey Romero. Hai xeografías que propician un clima cultural motivador para que as persoas poidan desenvolverse con máis facilidade ao teren cerca referentes que van marcando camiño.

No século XXI, Rianxo segue a ser unha vila culturalmente activa que estimula en todo o seu territorio. Banda de música, gaiteiros de sona, compositores de renome, coral polifónica, artistas da plástica en todas as manifestacións, escritores, investigadores, grupo de teatro, grupo editorial, actividade deportiva… E non só, que son consciente de que esquecerei algo involuntariamente.

Estas son persoas e grupos moi coñecidos entre a súa paisanía, pero os fotógrafos Xoán Antón Castro Barreiro e Óscar Reboiras Loureiro acaban de sacar á luz un proxecto de máis dun ano de traballo dispostos a mostrar a veciñanza á veciñanza, de facer público o traballo de moitos rianxeiros e rianxeiras, ademais dos que xa teñen sona, que merecen o coñecemento e recoñecemento público segundo a sensata premisa de que os traballos se encadean e que non poderiamos desenvolver as nosas vidas sen o conxunto de todos.

A materialización do proxecto é a exposición Ruando Rianxo, que o Concello acolle no Auditorio da vila desde o día nove deste mes ata o seis de decembro. 53 fotografías unhas en branco e negro, e outras en color mostran a máis doutras tantas persoas –pois varias son colectivos- relacionándoas coa súa ocupación profesional ou vocacional mostrando así toda a variedade de actividades que a sociedade rianxeira desenvolve: artísticas, artesanais, investigadoras, empresariais, deportivas, pesqueiras, agrogandeiras, domésticas, de asistencia familiar a dependentes… Toda unha mostra das dedicacións veciñais acompañadas de cadanseu pé de foto identificativa da persoa e explicativa do seu traballo. Para obter esta información, os autores realizaron entrevistas canda os retraros.

Os fotógrafos din que pretenden recoller a historia de Rianxo vivo para que os veciños e veciñas se coñezan mellor e valoren todas as súas dedicacións. Eu, despois de analizar a exposición, creo que cumpre outro fin importante: a integración social.   

Publicado en El Correo Gallego (15-11-13)

DO MILAGRE QUE OBROU NOSO SEÑOR SANTIAGO NA RÍA DE AROUSA

Poblicado o por

 

Eis un indicio de que Abuín está nun Camiño de Santiago, percorrido polo Apóstolo milagreiro.

 TEXTO EXHUMADO DUN ROLO DE PAPEIS NUN FAIADO DE ABUÍN


         Xilvira de Sartaxes, co mar como testigo,

dou conta dun milagre cos que o Señor Santiago

axuda ós peregrinos que pasan por Arousa

cara ó seu santuario.

          Collía eu mexillóns pola seca de agosto

descalza de pé e perna, xa logo era a tardiña,

cantaba o reiseñor no bosque de loureiros

e o sol fixérase ouro nas uvas albariñas.

          Vin daquela aboiar acó de Cortegada

un home que acenaba abrazado a un madeiro

e puxen rumbo á dorna que meu pai ten na area

por ver de socorrelo.

          Cecais fora atacado por algúns malfeitores,

que viña malferido, sanguiñento e sen azos.

Miroume cos seus ollos azuis como as augas

e caeu nos meu brazos.

          E xa con el na barca volvín cara as areas

e subín para a casa polo atallo fondeiro

levando aquela carga maltreita e magoada

apoiada no ombreiro.

          Estaba a miña xente sentada baixo a parra

a falar delongado e a disfrutar do viño.

O can veu cara nós, inviso e silandeiro,

e lambeu as feridas daquel descoñecido.

          Mi padre preguntoume, ó velo así mancado,

que quén era aquel home e de ónde o traía

e mi madre ordenou que lle dese pousada

e lavase as feridas.

          E mentres lle vendaba os membros encetados

xa lavados con ruda e romeu fervidos,

el debía lembrarse de avogosas ribeiras

con máxico sorriso.

          Xa a lúa chegaba a rubir pencarada

alixeirando a noite por riba do Xiabre

e o silencio era lene, tan fráxil e tan frío

como un cristal que se abre.

          El bicoume nas mans. Despois abenzooume

e púxose a falar mirando cara ó ceo

cos sons engaiolantes da palabra estranxeira

e a voz máis acendida que a fogueira no inverno.

          Á fonte de Abuín subinlle buscar auga

e apañeille pexegos no camiño,

pero cando volvín collera o sono,

¡malpocadiño!.

          Deixeino alí privado como unha criatura    

e fun mirar a noite a través da ventá,

descubrindo de novo que algo estraño

sucedía no mar.

          Por riba das escumas viña aquel calafate

case á beira das augas,

coa cuncha de Santiago bordada na bandeira 

da súa unha nave branca.

          E alí compuxo os restos do naufraxio

coa axuda dos golfiños

ata que foron barca que alpeiraba das augas

para seguir camiño.

          Xa desaparecera o peregrino

cando puiden volverme para darlle a noticia,

pero teño o arrecendo do seu sangue

nunhas vendas que gardo de reliquia.

 

“BLUES NEGRA SOMBRA, PARA CUARTETO”

Poblicado o por

EN MEMORIA DO PRESTIGE E DA SENTENCIA SOBRE O CASO


POETAS INVITADOS

 

Rosalía de Castro

Álvaro Cunqueiro

Faustino Rey Romero

 

Chega a traxedia onda a galaica xente

sen saber de onde vén nin quen a manda

e a xente anda coas vagas e coa chuvia

proxectando na sombra a negra sombra

da derradeira terra de occidente.

          Debruzados e negros, din Galicia

hoxe os merlos, cantores enloitados

-húmida gaita asolagada en terra-,

coa súa triste voz riba da sombra

dese algo que hai na auga e non é auga,

das vagas obsesivas

que negan peixes no seu lombo negro.

 Chega a traxedia onda a galaica xente

sen saber de onde vén nin quen a manda

querendo sinalarnos

como poldros co ferro para sempre.

13 de novembro de 2013

OUTONOS PERSOAIS

Poblicado o por

 

Diciamos ata antonte que quen se preparase ben e levase unha vida honrada de traballo na profesión ou oficio tería asegurado que no outono da vida recollería os ben merecidos froitos. Porque o outono das nosas vidas é dalgún xeito coincidente co outono na xeografía europea, espazo económico e cultural que creu ser o embigo do mundo. Tanta importancia se deu que, a pesar de estarmos unidos a Asia por unha fronteira de milleiros de quilómetros, considerouse un continente á parte. Aquí o outono trae os froitos.

Se antonte diciamos iso, onte vimos que xa é difícil prepararse ben e que custa  encontrar emprego, sobre todo ás persoas máis novas e mellor formadas e ás que se achegan o seu outono como paradas de longa duración. Se Marx soubo considerar a explotación dos traballadores, non chegou a albiscar a posibilidade de que non houbera traballo. Pero o feito aí está e o paro é hoxe a gran lacra da nosa sociedade. Haberá moita xente que entrará tarde no mundo laboral, que terá un historial de traballos-lixo e que lle será ben difícil almacenar eses froitos metafóricos do outono, que non son outros que a ansiada xubilación a unha idade razoable con pensión que permita vivir cando os achaques da saúde aumentan e a dependencia doutras persoas xa hai que pagala como servizo ás veces imprescindible

Posto que os cambios sociais a que me refiro van a gran velocidade, de vertixe, hoxe dicimos que a preparación pode ser un obstáculo na busca de emprego. Se antes se falsificaban os currículos para engadir titulacións relacionadas coa formación principal ou a maiores, hoxe son os titulados universitarios, laureados e con mestrados os que suprimen estes datos para non seren chatados dunha lista selección para labores que non esixen esa prepración específica para a que se formaron e que, para os empregadores, engaden un plus de posible conflitividade de esixencias dos seus dereitos, ben diminuídos tras os recortes que cada vez van deixando máis desvalidos aos traballadores e traballadoras.

Os outonos persoais están pasando a ser cada vez máis desesperanzados en relación coa merecida colleita dos seus froitos para a maioría da xente disposta a traballar e máis doados os cornos da abundancia para a minoría de privilexiados que cada día é máis rica porque, coma os cogomelos, medran sobre a materia social descomposta.  

Publicado en El Correo Gallego (08-11-13)

 

A NENA E AS LINGUAS

Poblicado o por

BECERREÁ ENSUMIDA NA BRÉTEMA. VISTA DESDE O CALAMOUCO

A nena empezou a falar dúas linguas. O galego co papá e o castelán coa mamá. Ela case non se acorda, porque cando naceu o irmán a mamá desenganouse de que non volvería marchar para Donostia e abandonou o castelán para falar na casa. Só o usaba con algunhas clientas. Era moi boa modista e viña de traballar para Balenciaga, pero as clientas señoritas da vila chamábanlles “batitas” aos vestidos para que lles cobrase pouco.

A nena tivo tamén contacto co castelán na igrexa e na escola. Foi pouco tempo á escola, pero alí había que falar castelán igual que cando na praia en Donostia se tiña que meter na auga. Era algo parecido. Ao pasar a porta do patio de recreo onde Paco da Pereira levaba ás veces as vacas a pacer, entrábase noutra lingua como se entraba na auga, pero de boa gana. Na auga non. A única mentira que recorda ter contado foi o día dixo que lle doía moito a barriga para quedaren na casa mentres os parentes que as acollían  ían á praia da Concha. Os parentes falaban euskera entre eles e a nena non os entendía. A mamá si. Con elas falaban castelán.

En castelán tamén lía. Os libros e os contos estaban en castelán, agás o tomo da Gran Enciclopedia de La Juventud, que estaba noutras dúas linguas. A mamá e o papá sabían que se chaman unha francés e outra inglés, pero nin a nena nin seu irmán sabían cal era cal.

O castelán tamén se oía na radio, que estaba na cociña. O papá só escoitaba a Pirenaica pola noite coa nena ao lado. Daquela, a radio facía moito ruído, ao que o papá lle chamaba chicharra. A nena sabía que non se podía dicir fóra da casa, nin sequera á clientela, que escoitaban esa emisora.

-Non é nada malo –dicía o papá-. Pero non se pode saber que a escoitamos.

Había outra lingua na radio que era moi chocante. Falábana na emisora “Radio Clube Portugués”. Case parecía galego, pero doutra maneira. Naquela emisora oíase Ministro da Facenda. ¡Que risa! Un ministro que ía coa facenda… Ha, ha, ha… E tamén dicían óso… Outra risa, porque así é como lles chamaba aos güesos o criado da casa de Ameixide cando ía á carnicería e todos se rían del…

A nena aínda coñeceu outra lingua aos oitos anos. Chamábase catalán. Falábaa unha nena de Barcelona que coñeceu en Rionaval. Mataran a seus pais na guerra e recollérana aqueles parentes cos que a nena estivo quince días. Joana xa non se acordaba deles, pero tiña un retrato metido nun libro e mirábano todas as noites antes de durmir, que era cando lles daba un bico e lles dicía: “Bona nit”.