Arquivo por meses: Maio 2014

DO PAN MORENO

Poblicado o por

 

Unha cantiga popular de noso fai referencia ao pan, establecendo distancias máis que de gusto entre dous cereais: “Mariquiña do Forneiro,/ se coceres faime un bolo./ Se mo fas, faimo de trigo/ que de millo non cho como”. E aínda lle falta o terceiro acompañante do compango galego: o centeo, propio de terras altas, sementado coa aixada, que cría na súa gra o dentón,  caruncho ou cornizó, causante de grandes estragos entre a moita poboación que del se alimentaba en tempos de húmida miseria.

O rexeitamento que a copla mostra do panmillo – igual podía facelo do pancenteo- está relacionado coa asimilación dos pans máis populares á pobreza, mentres o pantrigo ou pan branco sempre se asociou ás clases superiores. Como me criei con pancenteo, sei que a xente ancaresa soñaba con pan branco. Tamén escoitaba contar que nos tempos da guerra o único pan que podía comerse era broa, pan de millo “negro e macizo” que por aquela zona nunca se comera por non ser planta de cultivo. Xa se sabe que o negro, o escuro, era mal visto tamén na color da xente, maiormente nas mulleres, porque as pobres traballaban ao aire libre, agás as costureiras, e as ricas protexíanse con gardasol. “Chamáchesme moreniña/ á vista de tanta xente/ e agora vaime quedare/ moreniña para sempre”.

Volvendo ao pan, non é de estrañar que cadaquén fuxa daqueles sabores que identifica coa miseria dunha época negra con alimentación case monotemática. E tampouco da predilección dun pobo polo cereal ao que foi afeito, sobre todo cando van pasando os anos e os sabores se confunden coa recuperación dos recordos. Soamente as bocas libres de prexuízos son capaces de catar sabores non asociados ás experiencias e de valorar os distintos cereais panificados, segundo os gustos ou o casoiro que fan cos pratos que mellor lles acaen. Por iso se fan empanadas con masas específicas segundo os contidos e os mellores restaurantes diversifican a súa paneira rescatando os mellores produtos para ofrecer unha gastronomía do pan consonte co esmero que poñen nos seus pratos.

Hoxe a dietética recomenda o pan e as súa variedade polas distintas propiedades alimentarias, e desaconsella o refinamento da fariña, que a empobrece en fibra, vitaminas e minerais. O integral está de moda e o moreno deixou de ser unha característica negativa. A gastronomía está agardando por todos os pans.

Publicado en El Correo Gallego (29-05-14)

GALICIA EN BARCELONA

Poblicado o por

 

O pasado 17 de maio, a Federación de Entidades Culturais Galegas de Cataluña e o Ayuntament de Barcelona organizaron un acto institucional no Saló de Cent para celebrar o Día das Letras Galegas. A pesar de que á mesma hora se xogaba o partido de fútbol que poñía fin á liga e comezaba a Noite dos Museos Abertos, a conmemoración festiva galega non se viu afectada polas ausencias e aquel suntuoso Saló de Cent estivo completo. Abriu o acto quen representaba o anfitrión,  Jordi Martí, Regidor de Presidència i Territori, e dirixiuno Manoel Carrete, Presidente do Centro Galego de Barcelona. Cómpre recordar que o Centro Galego de Barcelona ten longa traxectoria de celebración das nosas Letras, tal como pode comprobarse no folletiño Fiesta gallega de las letras, organizada por el Centro Gallego de Barcelona, y celebrada en el teatro Poliorama de dicha condal ciudad el día 18 de junio de 1950. Así pois, trece anos antes da institución da efeméride do 17 de maio, que recorda a publicación de Cantares gallegos, a institución barcelonesa celebraba un certame que dá orixe á devandita festa e que tivo como mantenedor o poeta e maxistrado Manuel Casado Nieto. Neste certame obtiveron galardón creadores como Álvaro Cunqueiro,  Manuel Cuña Novás, Xosé María Álvarez Blázquez e Fermín Boua Brey.

O contido literario do acto convocante das Letras deste ano tiña como título “Tres miradas sobre Xosé María Díaz Castro”. Eran a do profesor e tradutor Basilio Losada, moi relacionado con Cataluña, que traduciu e glosou o poema “Penélope”. A de quen isto escribe, que falou do poeta relixioso e existencial. E a do profesor e escritor Xesús Rábade Paredes, que disertou sobre a terra como metáfora de Galicia no poeta de Guitiriz.

Finalizado o acto literario, Toni Soler, Comissari del Tricentenari a Barcelona, rendeu unha homenaxe ao xeneral Antonio de Villarroel, fillo de galegos, que dirixiu a defensa da cidade de Barcelona no asedio de 1713-1714 evitando un gran derramento de sangue e que, contra o que se viña dicindo ata a descuberta de 2009, morreu no cárcere da Coruña ( 1726) recluído nunha cela asulagada coa subida das mareas, feito que o deixou tolleito de ambas as pernas. A interpretación dos himnos dos dous países pola coral da asociación Toxos e Xestas e a intervención de dous cantos de noso por un grupo vocal pecharon a velada.

Publicado en El Correo Gallego (23-05-14)

 

 

 

VIAXEIROS AO TREN

Poblicado o por

 

Nas viaxes de Rianxo a Santiago vin nacer e medrar a estrutura da ponte que, saíndo de dous túneles, salta a desembocadura do río Ulla para que o poida cruzar o AVE. É obra complexa por se asentar xa nunha certa aplitude da ría e levou a construción con arritmias, ora bulideira ora ralentizada. Sobre esta ponte, aínda sen unir, que hoxe loce estrañas colores cando o ceo é nocturno, pasarán os soños de comunicación rápida da nosa paisanía, que se viu preterida neste tipo de trens como xa o fora noutras vías.

España ten xeografía case poligonal e herdanza política centralista. Ambas cousas fixeron de Madrid o centro de todo. Non hai moito tempo que alí falaban de dúas Españas: “Madrid y provincias”. O “de provincias” decaeu como sintagma en uso pero as provincias resistiron a nova organización do estado, que as mantén de reduto como  sucursais por se as autonomías non representasen en por si o estado. Por iso, a vertebración comunicativa da pel de touro foi e segue sendo fundamentalmente de trazado  radial co quilómetro cero na Porta do Sol. A Madrid había que ir buscar e levar todo. Por iso as comunicacións se xuntaban neste punto que concentraba viaxeiros.

As estradas mudaron aos poucos cara a intercomunicación do territorio sen teren que pasar pola capital do reino, pero as comunicacións ferroviarias de alta velocidade seguen os trazados de levar e volver a xente á cidade da que Machado dixo no 36: “Madrid, Madrid, ¡qué bien tu nombre suena / rompeolas de todas las Españas! / La tierra se desgarra, el cielo truena, / tú sonríes con plomo en las entrañas”. Pero o certo é que cada vez hai menos a que ir a Madrid, agás as poucas persoas que desenvolven traballos moi específicos e teñen neste medio de transporte unha alternativa ao uso do avión.

Mirando o esqueleto que se arma para a ponte que unirá Catoira e Rianxo burlando o Ulla, unha decátase de que, a cambio do gasto nesta infraestrutura que chega moi tarde porque hoxe os tempos son acelerados, Galicia non ten unha rede ferroviaria de cercanías que a vertebre e intercomunique dun xeito cómodo e eficaz, coa riqueza que isto traería. Quizabes ese soño de proximidade con Madrid, que un día vimos con óptica ilusoria, esmoreza se miramos ben a nosa realidade. ¡Que afastados van quedando os lugares de Galicia sen transporte colectivo que potencie o seu desenvolvemento!

Publicado en El Correo Gallego (16-05-14)

O FÚTBOL É ASÍ

Poblicado o por

 

 

Non vou referirme ao fútbol como nova relixión coa que hai que contar no calendario para que nada coincida cunha hora tomada pola liturxia dunha retransmisión. Nin da curiosidade de que un deporte mova tal cantidade de diñeiro e que poida ter débedas públicas coa comprensión dos poderes e da cidadanía. Nin de mercar e vender homes como na época da escrivitude, mais por unhas cifras que ata deberían escandalizar os seguidores que os adorarán ou deostarán segundo sexan ou non do equipo que lles rouba o corazón. Viríalles ben a ambos casos a resignada sentencia, pero non vou falar deles.

Voume referir ás actividades que fan os rapaces desde noviños, cando ordenan de lle daren patadas a un balón cara ás porterías marcadas con dous penedos por entre os que pode entrar a pelota marcando un gol. Esta actividade, que desde o punto de vista da educación física axuda a desenvolver o corpo, non leva parella a capacidade de desenvolver tamén o espírito de solidariedade que os rapaces necesitan. Cando se presenta o pelotón de aspirantes, os xefes que destila toda xuntanza social que formará dous bandos ou equipos van seleccionando os que consideran mellores: altos, atléticos, delgados, guapos e, a poder ser, sen gafas. Por desgraza, sempre hai algún que non cumpre estes requisitos en parte ou na súa totalidade e ninguén quere coller. Xa sei que este é o procedemento da selección natural, polo que tampouco vou falar disto, pero si cómpre recordalo de pasada cando falamos de educación.

Un paso máis alá dáse cando os rapaces, que xa foron seleccionados polas súas habelencias, se organizan en equipos cumprindo as regras base do deporte rei para organizar campionatos acordes coa súa idade. Creo que isto é o que chaman fútbol de base, no que están interesados familias, escolas, Concellos e sociedade en xeral. De tales encontros tampouco sei moito, pero cóntame algo un amigo que leva un fillo que xoga. O outro día viña moi desmoralizado dicindo que as nais, sobre todo as nais segundo o seu relato, animaban aos seus fillos sen pararse a mirar nin os modais nin as maneiras nin as palabras usadas. Descalificacións do rivais, insultos, brutalidades recomendadas e outras cousas que non quixo describir. Preguntoulles se eran conscientes de que estaban embrutecendo os fillos e contestáronlle fachendosas: “O fútbol é así”.    

Publicado en El Correo Gallego (09-05-14)

CON FLORES A MARÍA

Poblicado o por

 

 

 A nena cantaba moi ben os cánticos de maio, o mes das flores, que eran para María.

Venid y vamos todos

con flores a porfía,

con flores a María

que Madre nuestra es.

A nena coñecía ben a María. Era “purísima docella, más que la luna bella”… Queríalle, falaba con ela e dáballe bicos mentres cruzaba o pasillo de igrexa para comulgar pechando na man aquela medalla de aleación barata colgada ao colo nunha cinta azul ceo. Impuxéralla un día un grupo de beatas. Canda ela había outras nenas, todas as que cantaban e levaban os ramos de flores durante o mes de maio ao seu altar. Que honra ser Filla de María, unha Señora tan guapa e tan boa que velaba polas nenas!

Non sabía quen era Porfía, pero tiña que ser amiga de María se andaban xuntas. Por iso lle quería tamén e lles levaba flores ás dúas a aquel altar improvisado cuberto cun mantel de percal branco e algunhas velas que se encendían mentres elas cantaban.

A nena leváballes azar, que despois descubriu que non o era porque na montaña non hai laranxeiras nin limoeiros que dean esa flor Pero a flor de María, así e todo, deixouna marcada co seu aroma branco, fraxil, sagrado…

Hoxe non só lle ole a María, que tamén lle ole a Deus. E moitas tardes de maio vai cabo da celinda ou filadelfo, que ese era o nome, para se empapar do recordo de Deus e de María, para ulir a infancia, para ulir todo aquilo que tamén era fráxil e marchou.

 

DEPENDENCIA E INDEPENDENCIA

Poblicado o por

 

A palabra independencia naceu coa carga dun sufixo que significa negación. Xa que logo, a palabra positiva parece dependencia. Eis un xogo de vocablos que na forma están pouco relacionadas co valor que adoitamos darlles. A dependencia non é boa, porque indica subordinación a algo que impide a liberdade nas decisión propias. Pola contra, a idea da independencia moveu grandes cambios. A liberación de colectivos cunha cabeza pensante á fronte, como Espartaco cos escravos romanos ou Martin Luther King cos negros estadounidenses, foi tras da indenpencia. Nas guerras de sublevación dos pobos os insurrectos contra a dependencia son héroes e a historia ten os ollos cansos de mirar cambios de fronteiras e comprobar que ningún dos límites é intocable. En canto á independencia persoal, o grande obxectivo da educación comprensiva é lograr o desenvolvemento das capacidades para valerse de seu e posuír ferramentas para interpretar debidamente mensaxes manipuladoras.

Grazas ao pensamento máis avanzado, a sociedade ditaminou que as persoas teñen dereitos emanados da súa dignidade, que son universais e aplicables a todas e en todas partes, mais isto quedou en desideratum. Os gobernos dos países máis humanizados foron ditando leis total ou parcialmente contra a dependencia para avanzar en conquistas sociais. Cando menos na teoría, conseguíuse abolir a escravitude, alfabetizar a poboación e fixar a educación obrigatoria, outorgarlle á muller dereito ao voto e a emancipación para administrar a súa vida económica e persoal, e estender o dereito á sanidade. As leis que regulan o divorcio son leis para independencia e o mesmo podemos dicir da normativa sobre a interrupción do embarazo nas mellores condicións para a muller.

A parte máis débil da nosa sociedade, a máis desprotexida foron os emigrantes, as mulleres, a infancia, a vellez e aquelas persoas que padecen algunha eiva síquica ou somática. É aquí onde se inclúen os depedentes que non poden desenvolver a súa vida sen coidados especiais. A infancia, as persoas discapacitadas e a ancianidade necesitan atención e coidados. A sociedade debe poñer ao seu servizo todos os medios que garantan a estes grupos de dependentes unha vida segura e digna sen que a carga recaia exclusivamente na súa familia. E nisto non podemos aceptar recortes.

 

Publicado en El Correo Gallego (02-05-14)