ROMAXE DE NOSA SEÑORA DA ERMIDA

Os santuarios galegos vertebraron a vida espiritual, cultural e comunitaria, especialmente a través das romaxes. Erixidos en emprazamentos nos que se rendían cultos ás vellas crenzas, alimentaron a presenza compartida na que se unían trato coa divindidade e coa veciñanza. Eran tamén lugares milagreiros que atraían xente e arriquecían a comunicación e a convivencia. O Cancioneiro Medieval ten cantigas nas que as doncelas van ás romaxes –moitas de advocación mariana- para encontrarse co amigo. Ben coñecidas son aínda as merendas de confraternidade que nos seus arredores celebraban devotos e convidados, cumprindo ofertas que van de sacrificios persoais, como andar de xoenllos ou cos pés nus, á presentación de exvotos que testemuñan agradecementos.

O Santuario da Nosa Señora dos Remedios da Ermida do Courel (Quiroga), aínda conserva vestixios das antigas prácticas procesionais. Noutros casos, ao paso dos séculos desligáronse do espazo relixioso, converténdose en festas pagás con lendas que ensalzan a valentía de homes vencedores dunha besta inimiga. O desdebuxado vencello que seguen a manter co feito relixioso é a coincidencia na data dalgunha festividade, coma o Corpus, o que resulta indicio de cal ven sendo a súa procedencia. Polos cambios nas interpretacións teolóxicas, hoxe hai ritos que poden parecer un divertimento nesta romaxe caurelá, pero están integrados nos contidos procesionais desde as súas orixes.

Jesús Río Ramilo, o crego da parroquia, vén de publicar o libro Romaxe da Nosa Señora dos Remedios Arciprestado Quiroga-Courel. Guía sobre o Santuario, editado pola Asociación Cultural Souto do Val, con mentes de dar a coñecer toda a riqueza deste singular santuario mariano. Alén do seu sentido relixioso, garda un valor etnográfico importante pola singularidade das figuras simbólicas que participan nesta romaxe: o Meco e as Pampórnigas, que non foron desprazados das orixes na liturxia festiva. Poñer este coñecemento ao alcance da veciñanza e de quen desde fóra se achegue ao santuario e á festa do oito de setembro, é o meritorio traballo dun párroco preocupado por lle dar explicación e vitalidade á herdanza cultural e relixiosa que a paisanía foi quen de conservar ata os nosos días. O libro presentarase hoxe, venres 31, ás 20h, na igrexa do propio Santuario.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

IMAXE DO CARNAVAL DE LOVAINA, ONDE AÍNDA CONVIVEN A SIMBOLOXÍA RELIXIOSA E A FESTA PROFANA.

Publicado en El Correo Gallego (31-07-15)

RECUPERANDO A ALTA CANCELADA

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Mentres en terra ancaresa aínda avanza a traída de auga como servizo público desde un manancío do Ramallal, nun dos castros da alta Cancelada coroado pola aldea de Castel de María, cara outras máis baixas como Quintá e A Cortella, o río Donsal serpea e salta entre os seus vales baixo tupidas sombras co caudal achicado polo verán. É tempo de estiaxe e de faena de recuperación paisaxística á súa beira. Nos meses de xullo, e xa van cinco, voluntarios e voluntarias internacionais teñen alí un campo de traballo para a conservación e mellora da ruta de sendeirismo que o percorre. Caboran coa asociación Castiñeiro e Nogueira, artífice da Ruta Quintá-Río Donsal, e cos voluntarios residentes e emigrados que volven de vacacións.

Catro mozas e catro mozos procedentes de Sevilla, Toledo, Valencia, China, Italia e Uruguay, universitarios con experiencia de cooperantes, conviven durante estes días cos poucos habitantes, e coa cultura e costumes dunha terra que estivo moi poboada Como en case todo o rural galego, a xente non atopou alí solución para o seu futuro e abandonouna. Mais, pola súa orografía e as escasas e serodias comunicacións, a comarca quedou libre da especulación destrutora e conserva a flora e a fauna autótonas, as riquezas etnográficas doutros modos de vida xa desaparecidos e as construcións habitacionais. Xa que logo, o medio sufriu só a erosión do tempo e do abandono, pero a man humana substitutiva e depredadora non desfixo nada que sexa irreparable.

A asociación Castiñeiro e Nogueira, vinculada ao territorio, vén desenvolvendo, con poucos medios e axudas, o traballo de recuperación que comezou co deseño, creación e consolidación da ruta na contorna do Donsal, introducindo cada ano melloras para a vertebración dun proxecto de cambio e supervivencia nun rural rehabitado. Nas aldeas próximas comezou xa o proceso de restauración de casas e algunha palloza, procurando un contorno con valor ecolóxico que recupere poboamento para desenvolver actividade económica, de xeito que nativos, retornados e chegados de fóra poidan vivir no campo e del, en condicións atractivas e rendibles. Deste cambio de estratexia para a defensa do rural, dotándoo de recursos para novos tempos, van saír beneficiadas as parroquias de Quintá e Sevane, e as aldeas e pequenas vilas dos arredores.

Publicado en El Correo Gallego (24-07-15)

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

RIANXO, VILA DE LIBROS (PREGÓN DA FEIRA DO LIBRO, 2015)

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Rianxo acolle outro verán a Feira do Libro. Sexan benvidos os ilustres visitantes que as librerías nos achegan na súa actividade transeúnte. Grazas a libreiras e libreiros, os libros, fonte de soños, respostas e saberes, abandonan os locais especializados e asómanse ás rúas e prazas para ser visitados en espazos lúdicos e levados ás casas como un dos mellores bens culturais da humanidade. As librerías recórdannos así que son bens apetecibles de mercado. Nesta actividade, colaboran tamén editoriais, e autores e autoras que veñen presentarnos o seu labor. Sexan tamén ben chegados.

Como escritora e usuaria dos libros, debo agradecer á Federación de Libreiros e Libreiras de Galicia o terme convidado a pronunciar estas palabras. Tamén ao Concello por ter incorporado esta feira como servizo á veciñanza. A vila de Rianxo pode gabarse, de xustiza é recordalo, de acoller entre os establecementos comerciais a Librería Cándido, senlleira en Galicia pola súa antigüidade. Dalgún xeito ela é anfitriona desta festa da cultura e temos que lle dar os merecidos parabéns.

Os libros son un produto que homes e mulleres de diferentes sentires e saberes elaboran, en soidade ou en grupo, e entregan á industria editorial que culminará o seu traballo. Cando pasaron polas mans dos varios profesionais que interveñen na súa materialización, viaxan ao encontro da xente cheos de fantasía creadora, sabedoría acumulada en séculos, fonte para variadas aprendizaxes, ilusión para a infancia e a xente nova, apoio e acougo no vagar dos maiores, oportunidades para quen non puido deselvolver as capacidades intelectuais ou profesionais a debido tempo… Os libros en papel seguen a ser un tesouro, a pesar da competencia dixital para a lectura noutro soporte e de tantas actividades de ocio que tentan e atraen a primeira vista. Dentro dos fogares, converteranse en artífices de educación, aprendizaxe e disfrute das familias que os acollen. Porque veñen cargados de xeitos diferentes de mirar o mundo, de propostas alternativas para o noso ocio, de camiños para medrar permanentemente como individuos e seres sociais, de novas habelencias para mellorar as afeccións… Os libros satisfacen necesidades moi variadas, porque nacen do gran abano de intereses dos autores e as autoras. Por iso, é ben difícil non atopar nunha feira do libro algún que acaia ben na casa para lectura de mulleres, homes, adolescentes ou crianzas. Estes días, pasade por aquí, mirade, collede, folleade… Sempre daredes con algún que quererá quedar nas vosas mans e ser o voso compañeiro, o voso asesor, o voso amigo.

Nesta vila, de seu literaria, tiveron a orixe libros clásicos por excelencia, imprescindibles para entender como se desenvolveu a nosa cultura, e como Galicia e o seu idioma recobraron a dignidade. Parafraseando un verso da vosa canción-himno, “libriños veñen e van”. De Rianxo saíron libros a percorrer mundo. Aínda que algún se escribise fóra pola dureza do exilio co seu autor, todos teñen os pés chantados aquí. Esta foi a vila e este foi o territorio que lles tramsmitiu aos autores o pulo creador e a lingua que contribuíron a modelar, a arriquecer e a dar futuro.

Como esta é a festa dos libros, citarémolos antes que os autores: Retrincos, Os dous de sempre, As cruces de pedra na Galiza e na Bretaña, Cousas, Sempre en Galiza, Os vellos non deben de namorarse, Dos arquivos do trasno, A fiestra valdeira, De catro a catro, Escolanía de merlos…Están escritos na lingua propia do país, que tardou máis do debido en aparecer nos libros. Por iso ao valor da súa calidade e de que foron referencia para autores e autoras que viñan detrás, hai que engadir o de contribuíren a lle devolver a dignidade a un idioma que tiña negado o uso escrito. A lingua necesitaba libros para que a xente lese como falaba, para que parecese o que realmente é: unha lingua polo seu, como xa o fora. Porque na Idade Media, houbo cantigas que louvaban este mar na lingua de Rianxo, pero daquela non había libros. Estaban amanuadas en exemplares únicos que permaneceron ocultos nas vellas bibliotecas. Tras do Rexurdimento, Castelao, Dieste, Manuel Antonio e Rey Romero –todos rianxeiros de honra- foron grandes da contemporaneidade que deron vida aos libros que deixo citados. Detrás viñeron, veñen e virán, libros de investigadores, ensaístas e creadores que continúan o labor de poñer por escrito pensamentos, pescudas noutros libros e documentos, emocións e fantasías literarias. Rianxo segue a ser unha vila de libros, poque segue a ser unha vila de escritores e escritoras.

Os libros cobran todo o sentido cando alguén se entera do que din. Só aí se completa o acto de comunicación máis libre no tempo e no espazo, o que inicia quen os escribe sen saber nin para quen nin para cando nin para onde. O libro é unha ferramenta de comunicación sen tempo, que non esixe a presenza simultánea dos interlocutores, pero si un requisito para utilizalo: ter adquirida a aprendizaxe lectora, que eles axudan a perfeccionar. Para interpretar os libros e outras mensaxes escritas estendeuse a alfabetización obrigatoria. Aprender a ler é un privilexio dos países avanzados, pero non todas as persoas aproveitan a habelencia para seguila utilizando máis alá da escolaridade. Saber ler é moito máis que comparar as letras, e reproducir sílabas e palabras a unha velocidade aceptable. Non se sabe ler ata que se domina a comprensión dun texto. Pero son os textos lidos quen van xerando as medras da comprensión para enfrontarse a outros de maior dificultade. As persoas que non adquiron a aprendizaxe de ler teñen unha fenda entre o libro e a súa capacidade de comprendelo que as fai desistir de ler. Outras, a pesar de ter unha aceptable comprensión, non se achegan aos libros por non teren hábito lector, que esixe disciplina, entrega e concentración. Sexa por aprendizaxe fallida ou por falta de hábito, o índice da frecuencia lectora na sociedade galega é alarmante. En 2013, só o 55% da poboación aseguraba ler libros de forma habitual, cifra que nos deixa por debaixo da media española. E, segundo publicou este ano o barómetro do CIS, en España o 35% non le case nunca ou nunca.

¿Quen pode axudar a encher ese baleiro que queda nas persoas que non len, aínda que elas non sintan esa perda? Hai tres institucións para crear sinerxias correctoras do desaproveitamente dunha alfabetización que custa moito diñeiro á sociedade e acaba empobrecendo as persoas.

-En primeiro lugar está a escola. Que é ela a encargada de proporcionar as bases da lectura sábese desde vello. Dicían antes que a escola era para aprender a ler, escribir e as catro regras. Daquela, aprendizaxes tan simples eran moi valoradas. Hoxe percíbese a escola como rotina incorporada á nosa vida e ás veces ata é tratada con certo desprezo. A pesar do esforzo de moitos profesionais que promocionan o uso do libro e da biblioteca, a institución escolar parece que non ensina a ler para ler, senón para estudar, con cuxa planificación a curto prazo lle pon á lectura habitual data de caducidade.

-En segundo lugar, a familia. O amor ao libro, e máis cando o cómodo audivisual, o atractivo tecnolóxico e o contaxio social lle come espazo, adquírese fundamentalmente na familia. Dela saen as condutas máis estables e os hábitos mellor consolidados. As criaturas deben ver que os seus len, que na casa hai libros para lles ler contos e para que os lean. Nenas e nenos deben xogar co obxecto libro representado nos seus primeiros xoguetes e non perder nunca o contacto con el. O libro ten ventaxas sobre outras fontes de información e de lecer: a reflexión, a fidelidade da información e a esixencia de atender. As familias deben saber valorar as ventaxas do uso dos libros e crear hábitos lectores nas crianzas.

-En terceiro lugar, as institucións con capacidade para tomar decisións en política cultural. Elas deben promover o libro, moi especialmente o escrito na lingua do país, contribuíndo a que chegue ás librerías e ás bibliotecas todo tipo de libros en galego. Un informe recente da Federación de Gremios española sinala que o último libro comprado por un galego escrito na lingua propia só supuña o 4,9%, fronte ao 28,1% do que pasa en Cataluña e o 12,4% en Euskalerría. O noso libro, xa que logo, precisa accións que corrixan tan forte desequilibrio e iso esixe tomar medidas de corrección.

Pecho esta intervención lamentando un feito que me sobrecolle e espero que se remedie axiña: cada día pechan dúas librerías en España. Esta perda non só é para as librerías e os axentes da creación e a industria do libro. Nos libros que non se leron, quedan respostas razoadas ás preguntas máis elementais que pode e debe facer unha persoa civilizada: quen somos, que pasou antes de virmos nós ocupar a terra, cales foron os avances importantes da humanidade e os seus retrocesos, por que seguimos no mundo a pesar de tanta desgraza e tanta guerra, por que a humanidade repartiu tan inxustamente a riqueza, que vai pasar co planeta se seguimos abusando de. E moitas outras que deixo para a súa reflexión.

Feliz feira do libro e moitos éxitos para ela.

Rianxo, 23-07-15

MAX CARUN, IN MEMORIAM

De súpeto, aínda que a enfermidade que soportaba nos era coñecida pola maneira de narrar a vida –tamén a propia- coa pluma e a formación dun científico, fóisenos o amigo Max Carun, nome que substituía o dos papeis oficiais, Carlos Marcos Caruncho Núñez (Canido-Ferrol, 8 de decembro de 1967- A Estrada 10 de xullo de 2015).

Era un home bo, moi coñecido como amante e benefactor da Natureza, sobre a que elaborou documentais que gañaron varios premios. Como defensor desa causa que preocupa aos militantes do ecoloxismo –un dos movementos con máis capacidade transformadora desta sociedade que abusa do planeta- acarreou capachos de piche do Prestige metido nas reas de xente en branco que retiraban lixo que o capital irreverente e irresponsable mandou á Costa da Morte en novembro de 2002. Pero a cotío, Max vivía na amizade co noso lobo, o xau, as aves, a lontra, os ríos, as dunas, as árbores, a brétema e a luz… Desde o seu convencemento evolucionista, recomendábame o outro día que só comese carne dos animais que menos compatibilidade xenética gardan connosco e, sobre todo, daqueles que teñen menos desenvolta a capacidade cognitiva. O derradeiro consello, querido Max Carun, tereino en conta como se fose unha manda.

Amaba a vida e sabía que a morte forma parte dela, pois era orfo temperán e perdeu tamén a seu irmán Ricardo sendo moi novos os dous. Por iso a esperaba estando san e cando estivo enfermo: con naturalidade, como a deberíamos agardar sempre. Claro que el sabía que a vida ten que pagar a pena vivila e tal pensamento fíxoo un ser revolucionario que quixo implicarse nas causas que melloran o paso dos humanos pola Terra, sempre ao lado dos desfavorecidos, entre os que están as mulleres, por algo era tamén feminista. Así que amaba ao mesmo tempo a vida, a ciencia, a igualdade e a revolución. De aparencia grave coa súa cara barbada, era tenro e tiña unha capacidade asombrosa de xerar simpatía, como mostra a cantidade de amizades que tiña na rede social Facebook, onde gustaba de facer crítica sociopolítica e activismo medioambiental. O seu pasamento tivo neste medio un enorme eco, pois a rede pode constituír hoxe un punto de encontro afectivo e eficaz tan válido como un espazo real.

Os cinco últimos anos pasouno moi feliz en acompañía da súa hoxe viúva, a profesora Yolanda Paz, e de Coco, cadelo, que levou as arras da noiva no casamento ataviado con paxariña de gala no colar. Os 25 de abril, tamén levaba un caravel vermello. Con eles como gardiáns principais da súa memoria estamos as amizades de sempre e as que tivemos ocasión de lelo, de dialogar con el e de admirar esa sabedoría e compromiso insubornable coa vida digna.

Que a terra que tanto quixeches e coidaches che sexa leve, querido Max.

 Publicado en El Correo Gallego (17-07-15), un pouco resumido.

POEMAS A CÉSAR VALLEJO PUBLICADOS NA REVISTA ZURGAI

(Versión en castelán, tal como aparece primeiro na revista. Tradución da autora)

ENCUENTRO

Ya no más he de ser lo que siempre he de ser,
pero dadme
una piedra en que sentarme,
pero dadme,
por favor, un pedazo de pan en que sentarme,

César Vallejo

I

Tus abuelas indígenas, tus abuelos gallegos,
los Andes que te dan el niño triste y el editor castiga su tristeza.
El mundo sigue con sus Pacos Yunque, Humbertos Grieve y Pacos Fariña
que procuran justicia donde sus piés los llevan y cuentan los poetas.

No se contagia el yugo y la tristeza
que el poeta almacena queda invicta.
Se encargarán las piedras de madurar la espiga.
Quien transforma palabras se merece su pan.

II

En Moscú, en Budapest y en París nos encontramos.
Ibas como pájaro sin nido, viajero sin maleta, ángel sin aura,
y tocabas al paso por las noches
curiosas flores con plumas de cuervo
que a mí me deslumbraban.

Todavía yo no iba, pero iría,
como lo había registrado el tiempo
con las palabras que destroza el rayo en sus enojos cósmicos
y quedan sin decir pero sabemos.

Todavía tendría que nacer,
elegir trece piedras para un cuadro,
y escuchar que a los pobres
les apetece más amargo el pan
y que el hambre fecunda los versos del poeta.

Las niñas que nos vieron sentados en un banco
la mañana de sol en día extraño
se alejaron poniendo en nuestra primavera –pasada y no venida-
sus risas de colores,
su inocencia,
sus ganas de gritar.

 

POEMAS ORIXINAIS
ENCONTRO

I

Coas avoas indíxenas e cos avós galegos,
Los Andes que che dan o neno triste, o editor que castiga a súa tristeza.
O mundo segue cos seus Pacos Yunque, Humbertos Grieve e Pacos Fariña
que procuran xustiza onde os seus pés os levan e contan os poetas.

Non se contaxia o xugo e a tristeza
que o poeta almacena queda invicta.
Encargaranse as pedras de madurar a espiga.
Quen transforma palabras ben merece o seu pan.
II

En Moscú, en Budapest e en París nos atopamos.
Ías como paxaro sen niño, viaxeiro sen maleta, anxo sen aura,
e tocabas ao teu paso polas noites
curiosas flores con plumas de corvo
que a min me fascinaban.

Eu aínda non ía, pero iría,
como xa tiña rexistrado o tempo
con palabras que esnaquiza o raio nos seus anoxos cósmicos
e quedan sen dicir pero sabemos.

Eu aínda tería que nacer,
elixir trece pedras para un cadro,
e oír que aos que son pobres
lles apetece máis amargo o pan
e que a fame fecunda os versos do poeta.

As nenas que nos viron sentadiños nun banco
nunha mañá de sol en día estraño
marcharon tras deixaren na nosa primavera –pasada e inda non vida-
as risas de colores
a inocencia,
a gana de berrar.

Publicados en ZURGAI, Junio/2015, POESÍA SIN IVA (CON CÉSAR VALLEJO AL FONDO)

MULLERES BAIXO ORDES

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Foi propio das mulleres estar ás ordes dun home ao que debían obediencia. Era a primeira, aínda que tivesen outras. Tal circunstancia de minoridade e servilismo foi removida, máis nos papeis que na realidade. Temos leis que consideran iguais os seres humanos, pero tamén sabemos o difícil que é a igualdade en colectivos sometidos ideolóxica e economicamente. As mulleres eran consideradas inferiores en todas as ordes da vida, agás na fermosura, pois canto máis sometidas estaban máis guapas lles parecían. Nunha filigrana filolóxica que hoxe fai rir, aqueles seus amos chamábanlles “a miña señora” e dicían estar dispostos a defendela das ofensas doutros ata nun serio proceso de dó no que xogaban a súa honra manchada –a deles, que non a delas- a vida ou morte. A ese dono –chamado marido, pai e, se se terciara irmán- tiñan que pedir permiso para actuaren. Pero chegou un momento en que a sociedade fixo por territorio europeo consignas revolucionarias: “liberdade, igualdade e fraternidade”. Gustáronlles a algúns e empezaron os avances. O empeño das propias mulleres, as máis concienciadas que constituíron un dos grandes movementos contemporáneos de transformación, o feminismo, vai tras da conquista da igualdade para o colectivo máis numeroso dos sometidos, que constitúe algo máis de media humanidade.

Os usos e costumes veñen amparados polas leis que hai que mudar para o cambio de realidades inxustas. Hoxe ampárannos, aínda que sigamos cobrando menos por igual traballo ou traten de nos gobernar o noso corpo. Aínda é difícil unha presenza igualitaria nos cumes de decisión, pero ata as institucións máis reacias aceptaron presenza feminina –agás a Igrexa católica-, aínda que ás veces sexa pouco máis que testemuñal. As mulleres chegaron tamén ao exército, onde o acatamento das ordes da superioridade é obrigatorio. Casos de abuso de poder, que saltaron á prensa, por parte de superiores con algunhas mulleres non son a tónica xeral do funcionamento da institución. Pero si crearon a suficiente alarma para vermos a necesidade de defender debidamente a muller no caso de que alguén superior, sexa ou non home, decida sometela a calquera tipo de acoso. É moi grave que se sinta desatendida e, aínda o é máis, que a persoa que comete abusos probados dea a impresión de que, en lugar dun correctivo, recibe un premio.

Publicado en En El Correo Gallego (10-07-15)

ENTREVISTA FEITA POR RAMIRO TORRES PARA A REVISTA “PALAVRA COMÚN”

http://palavracomum.com/2015/07/03/entrevista-a-helena-villar-janeiro/

IDIOMAS ALDEÁNS E UNIVERSAIS

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Dª Carolina Punset dixo nas Corts Valencianes que coa inmersión lingüística se volvía para a aldea. O primeiro erro desta líder de Ciudadanos é descoñecer que significa inmersión lingüística”, pois nunha comunidade con dúas linguas románicas en contacto non hai inmersión propiamente dita. O segundo, non delimitar que significado dá á palabra aldea, que pode ir da escasa veciñanza ata 55.000 habitantes, dependendo do país. O terceiro, non caer na conta de que ela fala tamén unha lingua aldeá, pois ancha é Castela e moito máis a Latinoamérica que fala español. E o cuarto, e aínda peor, é que nos países de grandes aldeas, fundamentalmente USA pero hai máis, os aldeáns falan linguas das que ela chama universais igual que os urbanitas. O desprezo polas linguas das comunidades con idioma de seu arrastra a infravaloración do mundo rural, conservador desta riqueza que merece toda a protección recoñecida na legalidade vixente. Por outro lado, defender a lingua propia achegándoa ás novas xeracións que viven máis apartadas dela e recoñecéndolle a dignidade que merece a quen a ten desde o berce, non se contradí con aprender outros idiomas. Xeralmente, as persoas que defenden a normalización destas linguas están capacitadas para falar máis, empezando polo castelán pero sen limitarse a el.

Hai tres ou catro días, unha moza amiga topou cun taxista que cuestionaba o galego como lingua de utilidade. Moi retranqueira, díxolle que, cando menos con ela, lle estaba servindo para traballar e gañar uns euros. Pero el –cousa frecuente neste tipo de persoas que renegan del falándoo- insistía en que non tiña saídas, como o castelán que si servía para falar con todo o mundo. Ela relativizoulle o alcance dese “todo o mundo”, citándolle o caso de Europa, para non ir máis lonxe, pero el non dera o seu brazo a torcer cando chegaron á parada que lle solicitara. Alí estaba agardando o servizo outra moza loira, con aparencia de visitante, que lle espetou ao taxista unhas palabras que o deixaron en branco. Daquela, el intentou probar co castelán e agora foi a clienta quen non entendeu nada tampouco. A galega quedara mirando con curiosidade e ofrecéuselle a el de intérprete, con outra das linguas que pode falar. Así conseguiu que se entendesen e xa marchou para o seu traballo, O taxista non sabe que ensina castelán nun centro.

Publicado en El Correo Gallego (03-07-15)