DEBERES ESCOLARES

Os deberes escolares póñense sobre a mesa cando  hai que abordar o curso. Son moitas as horas que o alumnado pasa facéndoos, a familia axudándolle e o profesorado planeándoos e corrixíndoos. Tanto esforzo chama á pedagoga a falar deles desde a súa reflexión. A palabra deberes ten claras connotacións de obriga. Eran a aportación do alumnado á súa formación, daquela elitista, á que o pobo chegaba con moita motivación. Supoñíalle un esforzo extra para aprender non moito máis alá de ler, escribir e as catro regras, que lle permitirían desenvolver un mellor futuro. Cos deberes facíase a práctica deses rudimentos do saber alfabetizado, como se facía na aprendizaxe dos oficios ata perfeccionar as técnicas de cada un para dedicarse á profesión. Neste contexto, os deberes eran moi ben vistos, incluso esixidos, por todas as partes implicadas. Mais a escolarización foise virando a obrigatoria e universal desde idade moi temperá e a infancia adquiriu estatus de etapa diferenciada na que xogar e espalecerse é un factor de desenvolvemento. Pasamos de considerar operativo o refrán “O traballo dos pequenos é pouco/ e o que o perde é un louco” a que non fagan nada de proveito no tempo libre. Por outro lado, o tempo libre aumentou coa febre que lle entrou á comunidade educativa de instaurar a sesión única que deixa as tardes libres. E a tarde libre é moi longa e hai que ocupala, entre outras razóns porque os coidadores da familia a teñen ocupada fóra. Nacen así as “actividades” entretenedoras que van dos deportes ás artes pasando polo inglés –non sei se outros idiomas-, a maioría alleas ao currículo. De onde vai sacar tempo a cativada para facer os deberes? E para seguir, fago outras preguntas que achandan o camiño do discurso. Precisa toda a cativada deberes? Ten a parentela que tutelar os seus contidos ou trasladárllelos ás Academias? A que idade deben adquirirse hábitos de reforzo e ampliación da autoaprendizaxe de aula, máis limitadora segundo avanzan as etapas do ensino?

Cada alumno ou alumna ten as súas capacidades cognoscitivas e un ritmo de desenvolvemento que determinan en conxunto se pode facer aprendizaxe colectiva ou precisa reforzo. Quen ten dificultades para seguir o ritmo da aula, precisa reforzo no tempo escolar con persoal de apoio especializado. Quen poida seguilo debe saír motivado para reforzar en por si as adquisicións ao seu aire. Quen aprenda a ler con facilidade é doado que lea e queira ler, para poñer un exemplo. Este será o camiño para un traballo persoal que non é difícil dirixir. Os deberes colectivos non van dirixidos a ninguén e non serán operativos para ninguén, sobre todo nas primeiras idades. Pouco a pouco, adquírese a capacidade de buscar, manexar e elaborar a información precisada. A esa altura, o traballo motivado pola escola non debera precisar que o resolvan persoas alleas a ela. Mais este complicado galimatías só se amañaría cun cambio total do sistema que rexe hoxe a nosa educación.

Publicado en El Correo Gallego (30-09-16)

 

POZO TAPIADO

Secou a sede,
tapouse o manancial,
veu o silencio.

VELA NO MAR

Algo de vento
e un desafío á sorte
moven a vela.

REPENSAR A PROFESIÓN

A promoción de Mestras de Ensino Primario de 1957-1960 da Escola de Maxisterio de Lugo celebramos o pasado venres unha xuntanza propiciada pola Asociación de Antiguos Alumnos da USC no Campus da cidade das murallas. A colocación dunha placa conmemorativa no “Recanto da Memoria”, a recepción do Decano, exalumno da Escola, e da Vicepresidenta da asociación na Facultade de Formación do Profesorado –que así se chama agora- e un xantar de sororidade lograron un día de xúbilo. A celebración foi  oportuna para repensar a formación que recibimos e a profesión que desempeñamos. Estudamos na ditadura que crebara o florecemento do ensino na II República, represaliando o mellor profesorado en todos os niveis. As alumnas fomos máis afectadas polo retroceso da sociedade, ideoloxizada contra os dereitos femininos, que nos segregou, e limitou máis as posibilidades e a liberdade de elección de estudos. O noso xénero padeceu todas segregacións dun sistema educativo ancorado na Ley de Instrucción Pública de 1857, coutados eses avances que lograra a República no primeiro bienio. A lei nacera con carácter xebrador, creando para nosoutras materias propias e permitindo como única titulación a de Maxisterio. Nin como mulleres nin como ensinantes recibimos formación para afrontar o que ía esixir o futuro e, só dez anos despois de titularnos, enfrontámonos coa Lei General de Educación de 1970, que propugnaba un ensino anovado en métodos e contidos. Elevaba a carreira de Maxisterio a rango universitario, pero nós tivemos que preparar en por nós os cambios, agora si á par dos homes.

E aprendemos a autoaprender en tres direccións. Na de adquirir novos conceptos pedagóxicos e psicolóxicos; na de modernizar os contidos humanísticos, científicos, artísticos e tecnolóxicos, e na de harmonizar os contidos anteriores, adaptándoos á diversidade do alumnado, aos novos modos de organización e á asunción de liderado, porque as concentracións escolares propiciaron o traballo de equipo e pedían a formación especializada que ampliaría os camiños do noso percorrido profesional. No transcurso da implantación desta lei vivimos a transformación que afecta profundamente a educación: o paso a unha democracia, que prevé dereitos, deberes e participación. Este cambio esixiunos establecer novas relacións de aula e  interactuar coa sociedade como fin e como medio educativos.  No camiño perdemos a autoridade imposta e houbo que baseala nunha nova maneira de xestionar  o ensino. Coa democracia, Galicia convértese en comunidade histórica que  incorpora a súa lingua ao sistema educativo, como contido de aprendizaxe e como vehículo de coñecementos e relacións. Tocaranos tamén recuperar aquel idioma que o sistema educativo nos negara e nós lle viñeramos negando ao alumnado, tendo que pasalo a lingua estándar, se o sabíamos, ou a aprendelo estandardizado. E inda tivemos que seguir as reformas da LOXSE, tamén de gran calado. As compañeiras mirámolo con xúbilo.

Publicado en El Correo Gallego (23-09-16)

 

A PEXA

Ao pé do río
vou vendo como el pasa
e eu co pé preso.

LOITOS

Gústalle ao merlo
a enteireza das rosas
para a elexía.

VELA AZUL

 

 

Na teima azul

apreso hoxe esta vela

sucando o mar.

ESAS ESTRADAS NOSAS

A BRÉTEMA NA A8

Para se desprazar por Galicia podemos tomar a decisión de ir pola estrada vella, a nova ou a do medio. O máis sensato, con algo de tempo, é tirar pola do medio para ir bordeando poboacións que se coñecen e se queren e gozando da paisaxe que inda se recoñece. Desde ela divísanse as reviravoltas das que se facían con moita man de obra, pouca maquinaria e limitada tecnoloxía, e o impacto ambiental das novas ata que poida que cheguemos a ver como obra de arte. As do medio non adoitan ser moi frecuentadas, polo que conducir non causa tanta presión se, con algo de sorte, conservan o firme pintado e en estado aceptable, que cada vez é menos frecuente. A vella é a máis señardosa e métese por entre vilas e lugares. Sendo a menos transitada, adoita ser tamén a máis perigosa porque se pode sentir a impresión esaxerada de que non a usa ninguén máis e levar moita folganza no tino de cinguirse á man correspondente.

POLBO EN MONDOÑEDO

Sendo o anterior bastante xeralizable na xerarquía e independencia das tres vías, se non é necesario un desvío obrigado para ultimar o punto de destino pasando polas tres, hai unha excepción moi importante no tránsito común: o desprazamento pola Autovía do Sol, así designada xa por quen habitan o seu circundo nas terras próximas a Mondoñedo. Autovía do Sol non quere dicir que nos vaia cegar a claridade nin que haxa que activar a ventilación pola excesiva temperatura. Vén sendo unha advertencia á galega de que non se pode transitar por ela a causa da brétema nun tramo de 16 Km entre A Xesta (Abadín) a Arroxo (Lourenzá), que adoita ser especialmente mesta no entorno do Fiouco (A Pastoriza). Nese espazo, para evitar graves accidentes como xa ocorreron  cando entrou en funcionamento, ao reaparecer o  reiterativo fenómeno meteorolóxico de toda a vida, desvían o tráfico pola estrada do medio (N-634), o que permite rozar a cidade de Mondoñedo e nos tenta a detérmonos para bencomer e pasear polo berce de Cunqueiro e outros escritores e artistas,  que ten moito encanto, incluído o cemiterio. Contemplar os arredores desde aquel val permítenos contrastar unha curiosa realidade xeográfica. Por un lado, vese a despexada ladeira do primeiro trazado que parece pintiparada para que por alí pasase esa A8, de construción azarosa e dilatada no tempo, nacida en Euskadi e que, de momento, acaba na unión coa AP9 en Bamonde. Polo outro, os montes cunha ponte colgada por entre eles, que é o trazado definitivo, cunha brétema difusa que crea un pintoresco trasfondo de irrealidade ao irse sumido todo na cegueira do curuto polos lados. Dicía o xornalista Borobó que a estrada entre Rianxo e Quintáns a trazara unha un burro que levaban diante os responsables do plano. Así son as de última categoría, pero as novas terán detrás especialistas interdisciplinares dos que alguén entenda de Meteoroloxía. E os que traballaron tanto tempo na súa execución deberon ver que algo raro pasaba alí. A veciñanza non a botaría por ese lugar nin tola.

Publicado en El Correo Gallego (17-09-16)

REGRESO

Gardan os pasos
daquela que era neta
da que son hoxe.

MÚSICA

Daba outro sol
que encheu de luz a rúa
co Brahms maxiar.