Arquivo por meses: Decembro 2016

OS NOMES DO ACIVRO

Poblicado o por

Xardón

Son moitos os nomes da árbore –ou alto arbusto- máis propio do noso Nadal debido á gran mistura cultural que atesouramos. No proceso de normativización ou estandarización da lingua, que tende a unificar as variantes, triunfa acivro. Mais o lugar poboado de acivros chámase acevedo, porque acevo é outro dos nomes frecuentes. O Instituto da Lingua Galega (USC) ten recollido 39 palabras que o sustantivan. Os nomes aparecen situados no mapa cunha representación simbólica. A maioría delas son variantes de outra. Algunhas fan referencia ás súas características específicas, como os remates puzantes das follas, ou á condición de ser mala planta, (herba do demo, herba da envidia, azoutacristos…) e mesmo as hai de apropiación do nome doutra planta por confusión ou coincidencia no uso simbólico desta época do ano, como é o caso de muérdago. Na terra ancaresa chamámoslle xardón por oposición a xarda, pequeno arbusto de follas de borde liso con pincho no seu remate que tamén produce froitos vermellos moi similares, inda que non en acios. De ambas plantas poderíase extraer unha ponliña capaz de mancar ben se se dera con ela, de cumprir aquel dito de “Lástima de xardola!” para se referir a que alguén debía recibir unha xostrada correctora. Inda que non se use a variña para castigar, os seus supostos valores medicinais fixérona considerar curativa para o torzón dos cabalos que os facía envorcarse de dor polo chan. E para coutar este mal vendíanse xa preparadas nas feiras cabalares, especialmente nas da Ascensión e do Apóstolo de Santiago. En Melide aseguraban que o remedio era tan eficaz que abondaba con tocarlle na pel para que o cabalo se puxera a mexar de contado, tal como se recolle na monografía “Terra de Melide”.

Xarda

Sexa cal sexa o nome, posúe gran valor ecolóxico por proporcionar alimentación invernal ás aves cos seus froitos encarnados, sendo o sustento fundamental da “pita do monte” ancaresa, especie protexida en franco perigo de extinción. Máis tamén ten o extraordinario valor simbólico que lle foron adxudicando as diversas culturas. Os celtas considerábana árbore sagrada con capacidade para atraer a boa sorte e utilizábana nos rituais dos solsticios de inverno e de verán, resultando así un elemento moi unido ás festas cósmicas ou agrarias. Coa cristianización dos rito pagáns aparece traspasada non só ao Nadal senón tamén ao San Xoán. Segundo a tradición, namórase unha moza cortando unha ponla de acrivro ás doce da noite de San Xoán e pasándoa trece veces baixo as ondas do mar mentres se reza un credo cada vez. Despois ten que tocarlle ela dalgún xeito ao aciviño e quedará prendada sen remedio. Os romanos asociábana ás festas de finais de decembro, as Saturnais, que se celebraban na honra de Saturno, o deus da sementeira. Quizabes este costume cristianizado reforzou o papel do acrivro nas festas de Nadal nas que conflúen coa relixiosa outras vellas celebracións asentadas no territorio que hoxe chamamos Galicia.

Publicado en El Correo Gallego (30-12-16)

ROUBO DE PLAXIO

Poblicado o por

Cando educaba, porque tal tiven como prefesión, non permitía que o alumnado copiara para facer pasar algo por propio. Antes de nada, explicaba nas clases, para que non quedase lugar para a sorpresa, que consideraba roubo o feito de apropiarse do saber doutra persoa e, polo tanto, ese era un feito moi serio para o pasar por alto. Había alumnos e alumnas que o entendían, mais tamén quen non conseguía ver niso nada anómalo se se facía ás escondidas. Algúns compañeiros e compañeiras tamén concordaban comigo, pero había quen pensaba que a aprendizaxe da arte de copiar ben merece un premio en lugar dun castigo. Falo dun alumnado preadolescente e adolescente, etapas nas que as actitudes que se adquiren e se asentan se van transferir despois á personalidade completa. Así que, con relación ao traballo que se desenvolve coas palabras, sexa de información, creación ou investigación, debe ensinarse e esixir que ten que ser persoal, constar a coautoría se a houbese e indicar o que sexa cita textual. Cada vez estou máis firme en que o feito de apropiarse do saber doutra persoa e ao mesmo tempo tratar de arrancar unha nota que non se corresponde coa aprendizaxe non é menos grave que outro tipo de roubo ou inmoralidade das que polo xeral adoitan ter punidade e ser mal vistas.

Fago esta introdución para me referir ás acusacións de plaxio que lle fan varios autores ao Reitor da Universidade Rey Juan Carlos, profesor Fernando Suárez Bilbao. Porque neste caso escandaloso xa non é encargarlle a un mal chamado “negro” que escriba na sombra o que outro vai asinar, que debe ser frecuente cando vemos publicados libros de quen lle custa expresarse e mostrar unha idea suficientemente cohexionada. Ou que esa persoa mal chamada “negro” escriba algunha páxina para un libro. Hai moitas páxinas así escritas cando cómpre facelo en prólogos, e epílogos, de obras alleas, que si asina quen escribiu o seu contido principal, pero hai próceres que asumen o deber de prologar ou epilogar todo o que cren que lles compete e non teñen nin tempo dadas as súas múltiples ocupacións. Este é un pecadiño menor ao lado do gran plaxio do século. “Entre moitas outras fontes, a erudición de Suárez Bilbao nutriuse sen taxa de copias literais e pasaxes completos dunha conferencia de José Cervera Pery, unha tese doutoral de Rafael Pérez Peña, outra de Jaime Salazar Acha, un artigo de Carlos Barros sobre a peregrinación a Compostela, outro de Javier Sanz Larruga, tamén de traballos de historiadores extranxeiros, como Robert Bonfil, Bernard Vincent e Michele Luzzati”, di David Torres en “Cuarto Poder”. E el segue de reitor, contra toda decencia. E, se o obrigan a abandonar o cargo, seguirá de profesor pletórico de autoridade para ensinarlle ao alumnado a traballar con honradez intelectual e para poñerse esixente se alguén tivese a ousadía de lle presentar un traballo copiado. Certamente, a Universidade Española merece e precisa conservar o seu gañado prestixio.

Publicado en El Correo Gallego (23-12-16)