Terei que plantar unha árbore que dea testemuña vital. É unha das cousas que debe facer toda persoa, segundo o profeta Mujámmad: ter un fillo ou filla, escribir un libro e plantar unha árbore. Os tres feitos nos unen á natureza e á cultura, dúas maneiras de sobrevivir e de se dar aos demais. As dúas primeiras xa as teño feito hai tempo. Árbore non plantei, inda sendo eu unha “mans verdes” que anda na terra sen luvas. E vou escollela entre as benqueridas. Será das que frecuentei en terra arborada, que funden as miñas raíces canda as delas no espazo dos antergos e van unidas aos usos e ás emocións. Se a fose plantar en terra ancaresa, sería un castiñeiro, por me fascinar o seu froito e a súa ancianidade de avó acolledor no colo das carocas, ou un capudre, polos fermosos acios de froitos vermellos que fermosean a alta montaña e alimentan as pitas do monte no durísimo inverno. Como non será alí, debo pensar nunha máis propia da xeografía rianxeira, que é onde medrará. E escollerei unha que, dándose aquí moi ben, leva ademais nobreza no apelido: “laurus nobilis”, loureiro, que neste clima adquire porte de árbore grande. O loureiro é mitolóxico, simbólico e gastronómico, e a súa madeira serve tamén para ser traballada polos artistas.
Sempre se vive a cabalo do presente e do pasado, tanto do tempo vital como do tempo histórico. E a principal percepción que eu teño do loureiro está ligada á bendición dos seus ramos no domingo que ten este nome. Desta árbore era o ramo que levaba a xente do común. Non había palmas e a clase rica adoitaba levar unha ponla de oliveira como distinción. Abondaba no lugar de Lamas, de onde o baixaban a feixes para repartir a quen non o tiña, mesmo á porta da igrexa. Esas follas, benditas, volvían para a casa. Serían queimadas nas tronadas contra o perigo dos raios, mentres se invocaba a santa Bárbara. O emperador Tiberio xa poñía unha coroa de loureiro cada vez que oía tronar. Miña nai botáballelas tamén a tres guisos –callos, bacallau con patacas e troitas en escabeche-, feito que me ocasionaba gran desacougo a os comer. Inda me causaría máis de saber xa que na mitoloxía clásica o loureiro era unha transformación da ninfa Daphne, salvada polo río Peneo, cando a perseguía Apolo. Naqueles anos de infancia, e inda agora, o seu aroma recórdame o da divindade. Apolo cortou ponlas daquela árbore e fixo coroas triunfais para os vencedores. Tampouco sabía eu iso cando fun coroada coa simboloxía láurea do título de Bacharelato (baccalaureatus), un trunfo grande para a miña liñaxe intitulada, da que as mulleres, agás mi madre, foran analfabetas.
Nas ponlas do “loureiro altivo” improvisan os merlos as súas melodías. As follas perfuman o ambiente e realzan o sabor de moitos pratos. Na cociña mariñeira, chegou ao peixe, ao marisco e aos cachelos. Nas sobremesas, dá especial sabor ás papas de arroz e ao leite frito. Tamén casa coas castañas con leite e co bechamel. Unha amante da gastronomía non podía esquecer isto.
O loureiro imprescindible co meu concepto de escabeche.
Publicado en El Correo Gallego (11-03-16)
Tirar do fío 