Arquivo da categoría: LITERATURA

RIANXO E BECERREÁ: OS DOUS DANIEL

Poblicado o por
1

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

As miñas vilas de acollida e de nación tiveron senllos médicos homónimos traballando contra a gran peste de 1918, chamada “Peste Española”. O rianxeiro, que non se dedicaba á medicina, descolgou a bata branca para atender a súa veciñanza precisada. Quizabes motivado pola dor, datou en 1922 un dos seus maxistrais relatos: “O retrato” (Retrincos: “Por amaina­la conciencia guindei co meu título de médico no fondo dunha gabeta, e busquei outra maneira de me valer. As xentes xa non sabían que eu era dono de tan tremenda licencia oficial; mais unha noite foron requiridos os meus servicios”….

Castelao sobreviviu a unha pandemia tremendamente cruel porque engadía o fenómeno da catalepsia. A xente tiña pánico a morrer e inda máis a ser enterrada viva. A aquel Daniel quedáballe moito tempo por diante para volver ao seu e ser gran artista e guía imprescindible para pensar o país.

Durante a mesma peste, Becerreá tivo outro Daniel médico, chegado de fóra recén casado, que morreu atendendo os moribundos, pois a peste era moi rápida matando. Posiblemente non esperase da vida máis que ser un bo profesional dunha vila afastada. Pero o seu nome quedou para a posteridade na lápida amorosa máis bonita que podía esperar a tumba que o acolleu nun cemiterio estraño.

“DANIEL MÍO, TU ESPOSA VIVE PARA TI”

Descubrina nas relativamente frecuentes visitas ao cemiterio e, tras da impresión desta lectura singular entre todas as outras, conseguín recuperei aquel heroe nos recordos de infancia de meu pai.

MULLERES DA POESÍA ROSALIANA

Poblicado o por
Resposta

Debuxo de Miguel Elías

 

Sempre é difícil deslindar ao poeta da voz lírica dos poemas. No  caso de Rosalía, e sen chegar ás teses de Machado da Rosa que fundamenta a creación rosaliana na súa atormentada biografía, é fácil ver a poeta tras das composicións nas que o lírico feminino está desacougado no seu pensamento ou na súa conciencia, elevada culturalmente. A muller que sofre penurias económicas, gravísimas inxustizas humanas e fortes coiteladas sentimentais, sempre en maior medida que os homes ao longo de toda a obra rosaliana, está algo máis afastada da biografía rosaliana, pois trátase dunha muller do común que ten como prioritaria a tarefa de sobrevivir, unha muller habitualmente soa e ensumida na pobreza.

Esa muller desacougada no seu pensamento e na súa conciencia, viva imaxe da propia Rosalía, transita polos poemas de Follas novas.

Un poema prototipo desta muller que pensa é o que inicia Follas novas.

 

Daquelas que cantan as pombas i as frores,

todos din que teñen alma de muller.

Pois eu que n’as canto, Virxe da Paloma,

                        ¡ai!, ¿de que a terei?

 

Rosalía reflexiona acerca da consideración que a sociedade da súa época ten das mulleres que fan incursión na vida pública, e das poetas moi en particular, unha actividade que deixada nas mans delas víase case ridícula. Este tema xa o tratara no seu ensaio Las Literatas (1865):

“Y yo, a quien sin duda un mal genio ha querido llevar por el perverso camino de las musas, sé harto bien la senda que en tal peregrinación recorremos. Por lo que a mí respecta, se dice muy corrientemente que mi marido trabaja sin cesar para hacerme inmortal. Versos, prosa, bueno o malo, todo es suyo; pero, sobre todo, lo que les parece menos malo, y no hai principiante de poeta ni hombre sesudo que no lo afirme”.

E volveuno a tocar no prólogo de Follas novas (1880):

“… ¿Mais dirase por eso que me teño por unha inspirada, nin que penso haber feito, o que se di, un libro trascendental? Non, nin eu o quixen, nin me creo con forzas pra tanto. No aire andan dabondo as cousas graves, é certo; fácil é conocelas, e hastra falar delas; mais son muller, e ás mulleres, a penas se á propia feminina fraqueza lle é permitido adiviñalas, sentilas pasar. Nós somos arpa de soio dúas cordas, a imaxinación i o sentimento: no eterno panal que traballamos alá no íntimo, solasmente se dá mel, máis ou menos doce, de máis ou menos puro ulido, pero mel sempre, e nada máis que mel. Que si os problemas que tén ocupados ós máis grandes entendementos, teñen algo que ver connosco, é nentramentras que os que comparten e levan a unha con nosoutras os traballos da vida, non poden ocultarnos de todo as súas tristezas e os seus desfalecementos. É deles ver as chagas e sondalas e buscarlles procuro; é noso axudarlles a soportalas, máis con feitos iñorados que con palabras e romores. O pensamento da muller é lixeiro, góstanos como ás vorvoletas, voar de rosa en rosa, sobre as cousas tamén lixeiras: n’é feito para nós o duro traballo da meditación. Cando a el nos entregamos, imprenámolo, sin sabelo siquera, da innota debilidade, e se nos é fácil engañar os espíritus frívolos ou pouco acostumados, non sucede o mesmo cos homes de estudio e reflexión, que logo conocen que baixo da crara corrente da forma non se atopa máis que o limo insustancial das vulgaridades”.

Verbo das primeiras palabras, e segundo se desprende da lectura de Cartas a Murguía II, Rosalía acabou sendo moi considerada cando menos nun sector da sociedade polo que o seu home recibe moitos pésames gabanciosos da grande escritora xa no momento do seu pasamento, ata o punto que o avogado Francisco Rodríguez Marín, de Osuna, lle escribe por se a grande escritora Rosalía Castro de Murguía, que acababa de finar, tiña algo que ver con el. Tocante ao prólogo de Follas, debemos supór que esas desconcertantes palabras da autora son pura ironía, porque non poden estar máis en contradición co libro e ela sabíao moi ben.

Esta muller que reflexiona está tamén en Cando penso que te fuches, Unha vez tiven un cravo, ¡SILENCIO!, AMIGOS VELLOS e moitos outros poemas deste libro singular.

A muller desacougada moralmente chea de remordementos, sobre todo por ter caído na trampa dos “amores cativos”, mal vistos pola sociedade, pertence a calquera clase social:

-¿Tes medo, miña vida,

a seres nos meus brazos sorprendida

e a que xuntos amándonos morramos?

-¡Ai, non, que a dicha así fora cumprida…!

            Mas partamos…, partamos…

¡E adiós, paz e virtú, sempre querida!

 

-Mais a que así querer sabe,

non debe ter pai n’irmán;

nin home, si é que é casada;

nin fillos, si acaso é nai.

   -Espanta o que estás decindo…

Mais eu sinto que é verdá;

lévame, señor, que irei

onde me queiras levar…

 

Hai un poema de carácter simbólico, O encanto da pedra chan, no que a muller-nai que busca fortuna –a nai preocupada polos fillos é un tema recorrente en Follas- debe pagar un alto precio moral pola felicidade e abandona o intento horrorizada.

 

Co sono da inocencia,

que non turban remorsos da concencia,

            i a Virxen ó seu lado

dormían os meus ánxeles na cuna,

cando, ás furtadas, nun sereno día,

co peito palpitante de alegría

soia saín en busca da fertuna.

 

    Iña tras dun tesouro cobisado,

            de todos iñorado,

mais do que solasmentes eu sabía;

e n’era só de prata, non só de ouro

  aquel sin par tesouro,

que era de un canto deseiar podía.

…

  “Ó fin, sorte, cansache,

i o quiñón que famenta me negache

            na hirencia dos praceres,

dándome só o das ansias e as peleas,

            cal a aqués que ben queres,

ora darasmo en gustos ás mancheas”.

…

-¡Pois bebamos!, ¡bebamos!-

repetín eu, trubada e non de viño,

sin que o sinal da crus antes fixese

pra que ben me emprestase o que bebese…

I hastra o líquido fresco e cristaíño

            os dous nos abaixamos

            e ambas bocas mollamos…

 

    Nunca me olvidarei daquel momento

de inmensa dicha e de infernal tormento,

pois de dentro da copa

            saíndo de repente

unha e outra cabeza de sarpente

contra min se volveno desatadas,

            e todas xuntamente

            a un tempo asubiaron,

            e nas entrañas mesmas

o aguillón pezoñoso me encravaron.

 

A muller con este desacougo moral está tamén en Non hai peor meiga que unha gran pena,

-¿Quen te pragueou, ña filla?

¿Que males, meu ben, fixeras?

-Non me preguntés, mi madre,

vale máis que nunca o sepas.

Secretos desta feitura

deben dormir antre as pedras.

-Fala, rapaza, que sinto

ferverme o sangre nas venas.

-Que eu non vexa a luz do día,

que a luz a min non me vexa…

Mi madriña, mi madriña,

non me maldizás cal ela,

deixame ir co meu sacreto

dormir no fondo da terra.

Rosalía trata de situacións sociais nas que a muller actúa aguilloada pola dureza da vida que a obriga a defenderse de moitas adversidades para sobrevivir ela e os seus. Non esquezamos que a nosa autora dá fe de que o ser humano pobre por antonomasia é a muller, en todas as posibles idades:

Pode ser nena:

 

Polas silveiras errante

vexo unha meniña orfa

que triste vai marmurando:

-¡Ña Virxe, quen rosa fora!

-¿Por que qués ser rosa, nena?-

lle preguntei cariñosa.

I ela contesta sorrindo:

-Porque non tén fame as rosas-.

A resposta desta meniña amóstraa como aprendiza de filósofa que non ía ter doado filosofar.

 

Ou presumiblemente unha muller avellentada pola pobreza:

… e cos húmedos montóns

de terra, onde algunha probe

ó amañecer se enterrou.

Esta muller popular é inxeniosa. Coa súa intelixencia natural, pode vencer ou paliar os elementos adversos, sexan da índole que sexan. Incluso amostra recursos espirituais para poder cun medo imposto pola superstición popular:

 

…mais acordeime da Virxe

que sempre conmigo levo;

résolle un Ave-María,

e cobrando novo alento,

como os páxaros do mare,

nadando paso o regueiro,

corro a enriba do valado,

brinco en baixo do portelo,

e desde alí berro estonces

con cantas forzas eu teño:

¡Non che teño medo, moucho;

moucho, non che teño medo!  

E sabe empregar a coiraza do humor perante situacións sociais absolutamente impostas:

 

Que zambo ou trenco,

sempre é bo ter un home

para un remedio

 

Do direito, do rivés,

matrinomio, un dogal es;

eres tentazón do inferno;

mais casarei…, pois non inverno

¡non ter quen lle a un quente os pés…!

 

A súa sagacidade chega a invertir os roles sociais imperantes coa connivencia doutras conxéneres:

 

  Pepa, a fertunada Pepa,

muller do Xan que sabemos,

mentras seu home traballa,

ela lava os pés no rego,

cátalle as pulgas ó gato,

peitea os longos cabelos,

bótalles millo ás galiñas,

marmura co irmán do crego,

mira si hai ovos no niño,

bota un ollo ós mazanceiros,

e lambe a nata do leite,

e si pode bota un neto

ca comadre, que agachado

traillo embaixo do mantelo.

 

É tamén a muller que busca a mantenza e a calor que lle faltan e os descobre onde abondan, como Xuana, que finxe ser xorda para entrar na casa dunha montañesa rica a compartir unha noite de enchenta:

 

“Alá enriba da montaña,

sai fume das chamineas…

Valor, meu corpiño vello.

Levaime aló, miñas pernas.

 

-¡Inda nunca Dios me dera-

dixo o cego-, que esa xorda

sabe máis que eu, abofellas!

-Merece comer compango                            

e voullo dar, miña vella,

porque onde queira que a atopo,

gústame sempre a sabencia.

¡Coma e fártese! Aquí ten

talladas e viño…; beba,

beba pola miña conta

á salú das montañesas-,

dixo a dona, e doulle un plato

de callos como unha cesta

 

Ou mesmo rescata os pequenos recursos materiais da súa pobreza cando lle negan axuda as persoas máis pudentes:

Volvinme á miña casiña

alumada do luar;

rexistrei cada burato

para ver de algo atopar;

atopei fariña munda,

un puñiño a todo dar.

Vino no fondo a artesa.

Púxenme a Dios alabar.

Na súa pobreza e humildade, esta muller rosaliana pretende ser un modelo moral para os seus fillos e aconsellalos ben ata na hora da morte:

-Se inxenuo e leal sempre,

            perdoa a quen te ofenda,

fai ben decote a amigos i enemigos

e, á porta franca, sin temor espera:

n’ai máis que un Dios i unha moral que salve

            ós tristes fillos de Eva.

 

Esto a probe viuda

do montañés, morrendo antre a miseria,

resinada ó seu fillo lle dicía…

I a Dios o esprito lle entregou serena.

Pero non todas as mulleres rosalianas son virtuosas. Non é difícil adiviñar tras esta arenga a unha muller cativa que lles outorga ás súas semellantes a ruíndade moral por antonomasia:

   -Ti, a feiticeira e branca como as neves,

            i a linda antre as millores;

ti, arredor de quen, cal as abellas

a redor dunha rosa andan os homes

(xente que o mesmo acaso que as mulleres,

é dada a toda crase de traizoes);

non queiras en jamás, si es queridora;

non dones en jamás, mas que che donen;

si é que te firen, miña prenda, rite;

si é que te engañan, meu amor, non chores.

Finalmente, pode ser tamén a muller forte, a aldraxada que, soa, solteira responsable única dos seus fillos, chega ás últimas consecuencias na defensa da súa honra e no recordo da súa prole. É a que recorreu ás instancias superiores para buscar xustiza. Como non a atopou nin na terra nin no ceo, tómaa ela pola man:

  Mireinos con calma, i as mans estendidas,

dun golpe, ¡dun soio!, deixeinos sin vida.

I ó lado, contenta, senteime das vítimas,

tranquila, esperando pola alba do día.

 

2006

O LIBRO DE MARÍA. CANTAN OS NENOS

Poblicado o por
Resposta

Cando María do Cebreiro (nacida en 1976) precisou arrolos, eu cantáballe “Las canciones de Natacha” de Juana de Ibarbourou. Levaban música miña, pois fixera cursos de pedagoxía musical con Jos Wuytack e estaba volcada na música infantil. Seu pai, Xesús Rábade Paredes, díxome que podiamos escribir tamén as letras e alí naceu O libro de María, cuxa poética foi a primeira creación colaborativa de nós os dous, non moi longa pero si moi intensa.

E non foron só anainas, senón cantos para acompañar feitos rituais da vida da nena –e axiña a de Abe, seu irmán-: comer, deitarse, xogar á rolda, apandar… E tamén para falar das orixes do seu nome, do mundo urbano, da escola… O libro era tamén un método de aprendizaxe musical no que se iniciaron os nosos nenos antes de acudir ao Conservatorio. Ao coñecelo, utilizouno tamén nas súas clases a directora e profesora do Conservatorio Histórico de Santiago, Sally Albaugh, tristemente finada no ano 2007.

Foi o primeiro orixinal que tivo Edicións Xerais de Galicia. Preparouno, encargou os debuxos ao tamén debutante Xan López Dominguez, que o asina como Xan, e as partituras, mais non chegou a publicalo, traspasándollo á Consellería de Cultura que o rematou e distribuíu polos centros e bibliotecas de Galicia. Con todos estes atrancos non se publicou ata 1984, despois de ter formecido xa de cancións para o Festival de Canción Infantil Cantareliña, nacido en 1983. O noso traballo non foi remunerado, pero a ampla difusión do libro en tempos duros para o idioma pagou con xenerosidade o feito de crealo e dalo ao público.

O libro de María recibiu o pado curso unha homenaxe no Colexio Brea Segade de Taragoña (Rianxo), servindo de base para o festival das Letras Galegas 2019. Inmensa gratitude ao alumnado e ao profesorado deste benquerido centro.

LEVA HORA BOA?

Poblicado o por
Resposta

Paroume hoxe na Rúa do Hórreo de Santiago unha muller entrada en anos para me preguntar:

-Leva hora boa?

-Creo que si –dixen arremangando un chisco a manga esquerda-. As dez e media.

O meu reloxo marcaba unha máis porque me nego a cambialo mentres poida manexar a dobre irrealidade. Veiga de Nullán non mudou o seu Roskopf o 16 de marzo de 1940, tal como mandaba o BOE, cando Franco obsequiou a Hitler endilgándonos a hora alemana. E con el morreu, coa hora pola vella, que así se chamou unha boa tempada a que perdemos. Eu non son tan heroína coma el e só a teño desenfocada medio ano. Aquela broma alemana xa pasa por normal e a ver cando desaparece a de vai e vén.

As horas son fraccións de tempo que miden os reloxos cando funcionan: cada sesenta minutos pasa unha. Pero existen horas non suxeitas a canon: as psicolóxicas, curtas ou enormes, e as de camiñada, que fan que un punto poida quedar a dúas, a tres ou a unha e media, segundo quen nos informe da distancia. Outra variante elástica é a do paso de repartidores.  As cartas, o pan, o peixe, o butano… marcaron no rural cando se erguer, almorzar e xantar, e inda hoxe son unha referencia. Balbino da Pereira ía levar o correo a Guilfrei e estivo tentado varias veces de alterar a vida daquela xente á que lle servía sobre todo de reloxo, porque era bo pero algo traxugado.

Os galos tamén colaboraron con certa aproximación a medir o tempo mentres andou guiado polos fusos horarios, marcando un fito cada tres horas a partir das doce da noite. Despois deron os pobres en estorbar nos barrios das cidades que soportaban os intempestivos toques monacais de maitines, laudes e prima, pero non querían vestixios do mundo rural que abandonaran. E era bastante fiable o rastro que o sol vai deixando nos obxectos verticais polo bo tempo. A paisanía indicáballe á rapazada cando sacar o gando ao pasto segundo unha cota onde debía estar o sol, que e o fundamento dos milenarios reloxos de pedra.

O médico de Cebrea receitaba medicinas “cada tres hora polo reloxo”. Oíao cando eu esperaba a miña quenda de consulta. E volvía facer fincapé no detalle ao despedir xa na porta os doentes e a quen os acompañaba:

-As horas son polo reloxo. Horas do reloxo.

Porque as do reloxo, fose de peto con leontina, de peto oculto, de pulso ou do que fose, se funcionaba, eran a boa hora. As outras todas non valían para sandar, nin para coller un transporte, nin para entrar nunha oficina.

Se soubese a señora que ben lle entendín o que me preguntaba…

A TRADICIÓN ORAL E O TEXTO LÍRICO NA EDUCACIÓN INFANTIL

Poblicado o por
4

Dentro da Literatura, a poesía ocupa un lugar privilexiado na educación estética e sentimental nos primeiros anos da vida, adquisición que se transferirá a moitas aprendizaxes posteriores.

As criaturas posúen unha conformación psicolóxica que as fai percibir o mundo de xeito máxico. Dotan de vida canto as rodea e os seus xogos coa linguaxe parécense aos ritmos das formas poéticas. As crianzas, que reproducen o estadio da infancia colectiva da humanidade, fan poesía por diversos procedementos, mesmo cando xogan. E xogan coas palabras  imitando a poesía segundo as formas nas que o fixeron na orixe todas as culturas. A pluralidade literaria que pode amosarnos a humanidade naceu da poesía.

Na evolución cognoscitiva cara á madurez, nenas e nenos irán perdendo esta característica, que si continuará presenta en quen chegue a ser poeta, escribindo ou recreando poesía a través das súas lecturas. Por iso a escola entrará ao longo desa evolución, por razóns diversas e non pedagóxicas,  na substitución da lírica pola narrativa, un xénero co que é máis doado traballar nas aulas. E todo este proceso da vivencia literaria está hoxe en dura competencia co universo dixital, non sempre promotor da literatura e menos da poesía.

O proceso evolutivo anunciado comeza no berce e entra institucionalmente  na Escola Infantil, de aí a oportunidade de que sexa a escola quen continúe acrecentando e transformando as capacidades fabulatorias que as criaturas aportan ás aulas a través de modelos que as achegan á creación colectiva universal do xénero poético, cume da expresión literaria de calquera lingua. De non haber unha planificada intervención escolar, ou porque en aparencia a poesía é o texto menos utilitario e máis complicado de interpretar ou porque o profesorado non teña adquirida a capacidade de sentir e transmitir a emoción poética, acaba sendo un xénero con moi pouca presenza no ensino.

Polo camiño da escolarización adoita quedar o poder poético para axudar a medrar en harmonía a través do goce estético, de espertar sentimentos de satisfaccón persoal e de facer algo mellor o mundo coa estimulación poética da propia estima, da solidariedade cos demais, da igualdade de dereitos e deberes de nenas e de nenos, e do coidado do contorno e do planeta.

Todas as emisións de mensaxes cifradas pola poesía –que son unha intervención sobre a capacidade comunicativa máis emocional da lingua- actúan, como algúns medicamentos, mensaxes de liberación lenta que seguen actuando dosificadas a través do tempo mostrándose capaces de se adaptaren a novas situacións e a novos estadios de coñecemento para a cooperación do ritmo propio, da liberdade persoal e do ben colectivo.

En Galicia, porque o pobo soubo conservar a tradición poética medieval non escrita e porque tivo como fundadora da nosa literatura contemporánea. a gran poeta que empatizou con el ata se converter nun dos seus prezados símbolos, o número de poetas é moi elevado en relación co poboamento. Parece lóxico que a escola aproveite a súa abondosa autoría xunto coa poesía de creación popular que inda se percibe herdada nas familias. Sendo así, a aula debe dar cabida a subxéneros da poesía oral importantísimos nestas idades: arrolos, adiviñas, cántigas, lendas e ledaíñas, fórmulas tamén  valiosas na fixación de estruturas para aprender debidamente o idioma. Por outro lado, aproveitará tamén o feito de que os nosos mellores creadores teñen poemas para a infancia, aínda que fose produción ocasional. Outros escribiron libros, como é o caso de Manuel María, que fixo ofrenda a esa idade que nos prepara para sermos adultos, e Xosé Neira Vilas, desde cuxa Fundación se creou o máis importante premio de poesía infantil, Arume, gañado por autoras e autores moi recoñecidos da nosa lírica.

Por fortuna, hoxe temos un número considerable de poetas que se ocupan de crear para o público infantil e as bibliotecas escolares poden ofrecer o material necesario para unha lectura pracenteira. Igualmente, hai poetas con preparación pedagóxica para facer chegar ao profesorado a formación que precisa quen queira traballar coa poesía como elemento na aprendizaxe da lingua, das emocións, da estética comunicativa e dunha forma de expresión privilexiada que, de ningún modo, pode quedar á marxe dos contidos escolares nas etapas obrigatorias do ensino.

É necesario apoiar con teoría e experiencia o traballo docente para que o texto lírico –oral ou escrito- entre conscientemente e a tempo nas aulas como auxiliar privilexiado para unha educación integral de cualidade lanzando a mensaxe de que non se pode educar integralmente sen textos poéticos, vehículo excepcional para promover emocións e transmisión de valores.

(Exposto nas “XVI XORNADAS DE LIX. Os camiños nas narrativas literarias e artísticas da Literatura Infantil e Xuvenil” -Santiago, 21 e 22 no novembro de 2019-, como fundamento teórico da experiencia “Sentindo en feminino: A tradición oral e o texto lírico na Educación Infantil” que as profesoras Rosa Suárez Veiga e Fátima Rodríguez Eiroa realizan no CEIP “López Ferreiro” de Santiago)

#INTERFERENCIAVARADA

Poblicado o por
Resposta

Momento do debate ao final da representación.

#INTERFERENCIAVARADA é unha montaxe que puxo en escena a compañía Xerpo na súa SALA INGRÁVIDA (O Porriño) os días 3, 4, 11 e 12 de maio. Na obra conxúgase a poesía (haikus) e a tecnoloxía que vence o espazo e o tempo podendo representarse interactivamente en dúas salas (Galicia e Andalucía) dándolles aos públicos participación.

Como autora dos haikus seleccionados para servir de fío condutor das interferencias espazo-tempo –feito que non agradecerei o suficiente- asistín convidada á representación do día 4 e vin un ensaio destinado a repasar o manexo das crebas propias do teatro xaponés wabisabi, recollidas estas no mar de Cangas, que pon en movemento o actor –expléndido Álex Sobrino-, e da parte tecnolóxica que desenvolve cara ao público Irene Moreira –directora dun proxecto tan ambicioso como sinxelo de aparencia e unha mente teatral creativa que fascina.

Crebas sobrantes exhibidas fóra da sala

Deixo estas fotografías de recordo dunha experiencia irrepetible, non só da amante que son do teatro, senón sobre todo de poeta: escoitar haikus meus como textos esenciais nunha dramaturxia que desenvolve un movemento pendular cun eixo espazo/tempo.

Un momento do ensaio co péndulo en movemento.

PRESENTACIÓN DE “O LIBRO DOS LIBROS”

Poblicado o por
Resposta

A convalecencia dunha pequena intervención ocular non me permitiu estar este serán na presentación de “O libro dos libros”, un volume de relatos que publicou a Editorial Galaxia (2018) no que tiven a honra de participar con narradoras e narradores de diferentes xeracións e estilos, e que resulta unha significativa polifonía arredor do mundo do libro, das bibliotecas, da literatura, das librerías…, é dicir, de todo o que o título suxire.

O acto foi pensado para facer unha pequena presentación do traballo de cada participante presente (Marilar Aleixandre, Andrea Barreira, Antón Riveiro Coello, Rosalía Fernández Rial) e un debate arredor do enunciado “Onde vai o relato?”  Non podendo estar na Librería Couceiro de Santiago como quixera, práceme “tirar do fío” para deixar unha reflexión sobre ambos aspectos, inda que teña xa perdida a riqueza do contraste. Así pois, o meu relato, “Evolucións”, é un tributo a don Ramón o Libreiro, que tiña en Becerreá o único espazo público promotor de cultura mediante o aluguer de cómics, contos, e novelas rosa e do Oeste. A narradora vai contando a transformación que fixeron dela as letras, desde esta lectura de alugar da infancia á literatura, a través de dous libros atopados na casa e posteriormente de dúas adquisicións persoais na xuventude, transformación paralela á que  traerá como sultado na vila a desaparición do espazo triangular de traballo que demarcaba a librería coa súa propia desaparición, a da albardería, do surtidor de gasolina e do reloxeiro.

Verbo da pregunta directoa sobre o relato podemos darlle dúas dimensión: onde está e cara onde camiña. O relato é, xunto coa poesía, o subxénero narrativo máis de noso. O desenvolvemento da prosa galega fíxose a través de grandes relatistas: Castelao, Dieste, Fole, Cunqueiro, Blanco Amor… Sen embargo, parece non espertar hoxe tanto interese entre as narradoras e narradores, que prefiren a novela como expresión dos seus diferentes mundos e proxectos. Cara onde camiña o relato? Eu augúrolle unha re-conquista de terreo, non só porque non debamos deixar esmorecer o que nos é máis propio, senón tamén porque se presta a unha lectura rápida e completa, feito que se avén aos condicionantes espazo-temporais que lle impón ao feito de ler a sociedade tal como a desenvolvemos.