NA CONCA DO RÍO DONSAL

 

Imaxino que marabillas dirán de Galicia, da comarca dos Ancares e de Cancelada en particular, as sete mozas e os tres mozos que pagaron o billete de avión, desde oito países de orixe, para viren axudar á conservación do medioambiente na conca do Donsal, río que nace e transcorre por terras do concello de Becerreá e remata nas de Navia de Suarna. Ao río houbo de procurárselle o nome nos documentos antigos para fundamentar un proxecto rural que nos honra aos que temos orixe canceladesa.

Nesta III edición do Campo de Traballo Internacional, dirixidos polo arquitecto Julio López Mouriño, ao lado de cooperantes de A Coruña e Barcelona, e membros de Castiñeiro e Nogueira, asociación que leva a cabo o proxecto de revitalización do rural na zona que atravesa o río, os voluntarios fixeron labores de mantemento, limpeza e sinalización dunha ruta que cada vez recibe un maior número de sendeiristas e figura xa nos blogues máis especializados. Tanto a natureza -desde o nacemento no Couso onde locen hoxe os froitos os últimos capudres  testemuñais da flora alpina, ata a confluencia na ribeira de Cabana co Navia- como os restos etnográficos aínda ben conservados que ten á beira fan deste sendeiro de 15.9 quilómetros un paraíso singular que pode percorrerse por camiños transitados ao longo dos séculos para realizaren traballos agrícolas e comunicacións os habitantes dunha zona de montaña, hoxe en perigo de abandono e desleixo final por falta de oportunidades para lograr un medio de vida  acorde cos avances do desenvolvemento.

Toda a riqueza natural e histórica que ofrece aquela terra acrecéntase, aos ollos destes altruístas visitantes, cando se integran durante quince días na sociedade rural onde non falan inglés pero coa que axiña aprenden a se comunicar a través do traballo comunal e dos talleres lúdicos sobre a gastronomía da zona e de Galicia, e da xornada festiva que en honra súa se organiza o derradeiro domingo da quincena da súa permanencia.

Onte, xoves, acabou este campo de traballo canceladés, un dos máis solicitados no CSI. Hai voluntarios que repetiron a experiencia e mesmo quen veu desde Madrid para participar na xornada festiva que se desenvolveu o día 25 e así retomar contacto con este paraíso, cos nativos e con Castiñeiro e Nogueira, que o merece todo pola súa xenerosidade e bo facer.

A AUTORA SOBRE O RÍO DONSAL (1964)

PREMIO “LIEBSTER BLOG”

Este blog foi premiado por http://carlosduranblog.wordpress.com

Recibo a agradable nova de que este blogue foi distinguido cun premio Liebster Blog -galardón honorario que outorgan os blogruers ás pequenas bitácoras- polo amigo e seguidor Carlos Durán.

Carlos Durán é un dos primeiriños lectores deste blogue e, en xusta reciprocidade, eu son unha seguidora do seu desde os meus inicios xa que me interesa moito o seu seguimento da actualidade.

Cando aceptei o premio fíxeno baixo o compromiso de contactar con cinco blogguers pedíndolles o compromiso de cumpriren elas tamén as seguintes normas:

1. Copiar e colar o premio no seu blog ligándoo ao blogger que as premiou
2. Premiar elas a cinco blogs deixándolles un comentario nas súas entradas para notificarlles que gañaron.
3. Confiar nelas para que sigan a cadea

Estes son os meus cinco premios:

http://marmaquinandonotempo.blogspot.com.es. Lévao diariamente a profesora Mar Corbelle e é unha interesantísima ferramenta de difusión cultural con aplicación inmediata no mundo do ensino como extraordinario material de apoio.

http://listasdetareas.wordpress.com de Anabel Bugarín, un espazo de creatividade literaria cheo de frescura con imaxes moi selectas e outros aportes.

 www.laciudaddelafuria.com no que Adriana Fernández Lagoa publica unha magnífica escrita na que se mesturan as dúas culturas da súa vida: a que adquiriu en Buenos Aires e que herdou, e agora retoma aquí, dos antergos.

http://soledadfelloza.com/la-caja. La Caja de los Hilos, de Soledad Felloza, artista multidisciplinar e engaioladora coa imaxe, a palabra escrita e a palabra oral. O blogue fai tamén un estupendo seguimento da actualidade cultural.

http://mariadario.wordpress.com/ da profesora Maria Lúcia Dário, que desenvolve o pensamento filosófico que imparte en São Paulo. Está moi relacionada coa Universidade de Santiago de Compostela onde cursou estudos de doutoramento.

Quero agradecer este xesto a Carlos Durán e animo a quen siga estas publicacións que visite os blogs aos que eu lles concedo tal distinción.

ENTREGA DUNHA FILLA DA FIGUEIRA AO XARDÍN BOTÁNICO DE PADRÓN. RECORDO-HOMENAXE A D. AVELINO POUSA ANTELO.

Sr. Alcalde,

Sr. Conservador do Xardín Botánico,

Moi estimado Avelino Pousa,

Profesorado e alumnados dos centros de Padrón

Amigas e amigos:

É para min unha honra facerlle entrega ao Concello de Padrón, en nome da Fundación Rosalía de Castro, dunha neta da figueira que lle foi contemporánea na horta da hoxe Casa-Museo, e que, desde agora, medrará neste espazo público e emblemático aportándolle o engado do espírito rosaliano.  Rosalía, a cantora por excelencia da natureza galega e coloxista “avant la lettre”, referiuse moitas veces ás figueiras, o que é signo do amor que lles profesaba.  A figueira con frecuencia aparece en Cantares Gallegos. Vaian como exemplo tres poemas. No que inicia o libro, é creadora do escenario que incita o canto louvador de Galicia que se lle pide á rapaza:

…Cantaban os grilos,

os galos cantaban,

o vento antre as follas

ruxindo pasaba.

 

  Campaban os prados,

manaban as fontes

entre herbas e viñas,

figueiras e robres.

No número trece, reaparece a figueira para concretar físicamente a saudade da terra que sente o emigrante obrigado a abandonala:

Adiós, ríos; adiós, fontes;

adiós, regatos pequenos;

adiós, vista dos meus ollos:

non sei cándo nos veremos.

 

    Miña terra, miña terra,

terra donde me eu criei,

hortiña que quero tanto,

figueiriñas que prantei,…

Xa no número trinta, a figueira destaca de xeito lúdico a capacidade que ten a árbore farturenta para, na súa sazón, lle pór remedio a unha fame xeralizada daquela entre os máis humildes:

Rica figueira,

que Dios te bendiga,

que hasme, abofé,

de fartar a barriga.

En Follas novas e no inicio do poema TERRA A NOSA, a figueira representa a comuñón cos antergos na fala propia que, gracias ao atractivo da da súa frondosidade, permite que aconteza a carón do propio lar:

Baixo a prácida sombra dos castaños

         do noso bon país;

baixo aquelas frondosas carballeiras

         que fan dose o vivir;

cabe a figueira da paterna casa,

         que anos conta sin fin,

¡que contos pracenteiros, que amorosas

         falas se din alí!

A Fundación Rosalía de Castro fai entrega, xa que logo, de parte dunha prenda amada da cantora. Con ela queremos simbolizar o desexo da poeta de continuarmos no tempo e a fraternidade que debe existir entre esta as dúas institucións para poñer todo o seu empeño en que a memoria de Rosalía de Castro sexa transmitida, tamén por medio das cousas máis visibles, ás xeracións que nos sucedan.

 6 DE XUÑO DE 2006

NB/ Esta figueira, e outras irmás, foran conseguidas pola paciencia e dedicación de Avelino Pousa Antelo enraizando pugas de figueira da Horta da Paz para evitar que se perdera esta xoia sen sucesión.

FICARIA

DE TOUROS E RAREZAS

OBRAS NA ESTACIÓN

O día 29 de agosto de 1947 volvía a nena de San Sebastián, en compañía materna, sentada nun banco de madeira dun vagón de tren. Había que facer transbordo en Venta de Baños e pasar alí unhas cantas horas sentadas nas maletas. Era época de viaxes comunitarias nas que os pobres de terceira compartían friameiras coa xenerosidade que poucas veces tiñan os ricos. Tanto nun vagón como no outro había aquel día algo máis que compartir: a nova da morte de Manolete escornado polo touro Islero, ata lle estragar o triángulo de Scarpa, na praza de Linares.

A nena, que cumpriría sete anos a finais de setembro, tiña pasado moito medo na antiga praza de San Sebastián. Temía moitísimo pola sorte do toureiro. Sabía que estaba diante dun animal que embestía e, aínda que o destrozo do gran bicho e o arrastre pola area lle puxera o arrepío do sangue diante dos ollos, non ía máis alá do razoamento de defender ao humano sen ver que era o tentador artífice daquel desvarío. Era unha época na que o sangue vertido por persoas en guerra fratricida aínda estaba fresco e, polo tanto, fóra do medo que a levou a se finxir enferma para non asistir á ultima tourada á que os acomodados amigos as convidaban, nin na mente da meniña nin no seo da sociedade había conciencia clara da tortura do animal para unha diversión bárbara de humanos.

Case a punto de se cumprir 65 anos daquel episodio, o alcalde de Donostia, Juan Karlos Izagirre, confirmou que o seu Concello non ten previsto anovar a concesión da praza de Illumbe a ningunha empresa taurina, porque considera preferible darlle ao espazo un uso deportivo que podía ser incompatible coas sete touradas que se poden facer en todo o ano.

O presidente da Mesa del Toro, Carlos Núñez, asegura que o anuncio do alcalde é unha medida con signo antiespañolista. Asegura que a Festa non entende de cor política por ser universal e engade aínda dúas cousiñas que ata parecen de sentido común: que Bildu debe responder ante as inquietudes dos seus votantes e facelo con racionalidade, porque está xogando cos sentimentos dos cidadáns e iso non está ben. E que xente disposta a facer cousas raras haina en todas partes. Pero a aquela nena de onte gustaríalle que o Sr. Núñez lle chame xente rara á que ve con espírito festivo e incluso con pretensión artística a morte dun animal torturado cando a humanidade chegou ao século XXI.

OLIMPIA

Olimpia, a cidade do Peloponeso ao pé do monte Cronio e ao lado do río Alfeo, pasou os estadios da gloria, a destrución e a recuperación parcial da súa simbólica arquitectura. Do vendaval da economía sobre o seu país non creo que presente aínda sinais. O designio de Olimpia, como o de Grecia, parece ser mostrarlle ao mundo as súas ruínas.

Olimpia recuperou parte do estadio onde se celebraban os xogos aos que deu nome, festas relixiosas, culturais e deportivas coas que se honraban os deuses desde o ano 776 a.C ata o 392 d.C. Segundo recolle a lenda, fixérao Heracles despois de acabar os doce traballos, en honra a seu pai, Zeus –do que se elevaba na cidade unha grande estatua-, fixando o costume de celebrar os xogos cada catro anos. Os participantes eran só cidadáns homes, que se entrenaban nos ximnasios. Mulleres, periecos e ilotas non pintaban nada alí. As sociedades fan cousas raras con normalidade, por iso as perpetúan ata que algún acontecemento rompe as regras impondo as súas. Outra lenda relaciona estes xogos coa tregua entre as guerras. Primeiro matábanse entre eles e despois establecían unha xoldra deportiva na que os atletas mostraban a súas habilidades e a  fermosura corporal. Unha vez acabados os xogos e debidamente honrados os deuses, volvían á guerra para se aniquilaren. Como Grecia era culta, incorporáronse tamén a música, a poesía e a danza ás actividades físicas. Finalmente foron abolidos polo emperador cristiano Teodosio I que os consideraba paganos, madia leva.

Como sempre se acaban volvendo os ollos ao berce da nosa civilización, xurdiu no século XIX  a idea de organizar algo parecido para promover a fraternidade. Xa no X, levaron ata Atenas a primeira reedición. Así que se escolleron cinco aros para representar os continentes -¿quen decidiría que Europa e Asia son dous continentes e por que seguimos a manter este erro xeográfico?-, que se entrelazan simbolizando a amizade deportiva dos pobos da Terra. Só a deportiva, claro. Nin sequera se reeditan as intervencións artísticas.

Os continentes, é dicir, os seus habitantes, pobos e países, poden explotarse, facer guerras cruentas e incruentas, expoliar recursos, arruinarse pola cobiza capitalista… Pero é necesario organizar Xogos Olímpicos que poñan paz e harmonía durante uns días. Teóricas, porque agora nin iso se consegue.

DISCÓBOLO

EMPANADA CON MASA RÁPIDA (SEN LÉVEDO)

Aquí vai a receita prometida. Deuma Xohana Torres. Así que ben merece ser considerada literaria.

 

É unha masa válida para calquera zaragallada, pero resulta especialmente indicada para peixe e para comela morna.

-Ingredientes para 6 persoas:

750g de fariña de trigo, 1 vasiño de aceite de oliva suave, 1 vasiño de viño branco, 1 vasiño de leite enteiro, ½ cullerada de sal, ½  cullerada de azúcar.

-Modo de facela

Vólcase a fariña na mesa, fáiselle un oco e engándese os outros ingredientes da masa. Trabállase ata que quede ben flexible e déixase repousar tapada cun pano mentres se prepara o recheo.

Pártese en dúas mitades e, mentres se prepara a empanada, encéndese o forno (180º-200º). Estírase unha parte para forrar o molde e, unha vez colocada, distribúese ben a zaragallada. Estírase a outra metade, cóbrese e sélase a empanada, adornándoa ao gusto. Pínchase en varios sitios cun forcado e déixase un burato no medio da tapa para que, durante a coción, non hinche.

Se a parte inferior do forno quentase menos, déixase 10 minutos con esta soa resistencia e vólvense poñer as dúas para que a cocción sexa perfecta.

PIRITA AURÍFERA

RÍO DONSAL EN CANCELADA

O século XX pillou ao señor Manuel da Pereira estreando tamén os vinte anos na capitalidade dos Ancares, Becerreá. Xa acubillaba a paixón pola mineraloxía que lle contaxiara o Padre Amaya, misterioso personaxe do que ninguén lle soubo a realidade. Catar se de pequeno estivera nun convento, información que el non a daba e non o sobreviu. É moi posible que isto que escribo non o recorde ninguén, nin sequera a súa descendencia esparexida polo mundo. Pero eu herdeino da oralidade de meu pai.

Na súa roupa de home pobre non faltaba un peto para acoller o pequeno martelo que levaba encima por se o precisaba. Mais poucas ocasións tiña de o usar, salvo dúas veces ao ano, tras longas camiñadas, en rituais que facía polos solsticios na morrena do extinto glaciar de Piornedo, no meandro do Navia -cerca de San Martín da Ribeira- ou, se o tempo andaba moi revolto no solsticio de inverno, máis cerca da casa, no desrebo natural da Porteliña, unha estrana encanada costa arriba que ben parece un río desecado.

En calquera dos tres lugares esperaba atopar pirita aurífera, que alí todo acaía coa descrición que daba o Padre Amaya dos lugares preferidos polo ouro. Segundo el,  enunciado case con precisión científica, o ouro é da cor do ladrillo queimado e cóbrese da raiola do sol. Se está en pirita aurífera, esta é hidrotermal e preséntase escondida en sedimentacións metamórficas.

Para descubrir aquel tesouro, revolvía pedras de pequenas dimensións, collía as que lle parecían máis atinadas e dáballes un golpe en seco co martelo. O son, ademais das características que observaba pola vista, era definitivo para saber se alí había ou non pirita aurífera. Se non soaba como era de esperar, poñía a pedra onde estaba e seguía coa busca.

Nunca soou ben a pedra. Nunca a natureza lle deu a tonalidade tan etérea que non tiña oído nunca. Morreu sen atopar pirita aurífera, pero andou testán perseguindo e falando daquel soño ata que viu a derradeira luz.

(NB: Dedico esta evocación veranega a aqueles soñadores, mulleres e homes, que seguen con tesón insubornable tras da pirita aurífera máis valiosa de Galicia, a preservación do seu patrimonio lingüístico enraizado nas cousas)

FÁBULA DA FANEGA

Un facendoso pai de familia mandou o fillo máis vello a mercar unha fanega de trigo á tenda que vendía de todo. A gra estaba destinada a alimento das galiña e do galo, e á moenda para cocer na casa. A fanega, xa se sabe, é unha medida agraria de volume e de superficie anterior ao sistema métrico decimal, que ten aínda vixencia, mais como medida de volume pasado a peso adxudicóuselle a equivalencia de 50 quilos.

Ao rapaz, que levaba saca e carreta, atendeuno unha moza bregada coa clientela. Pagou a mercancía e volveu coa carga. O pai, avezado a ver fanegas, considerou que lle faltaban uns quilos, quizabes tres ou catro. Por fortuna, tiña outra saca chea ao lado –era previsor- coa que cotexar e creu confirmados os seus receos na comparanza. Daquela, o rapaz, moi mandado, volveu cargar coa saca na carreta ata o comercio para reclamar o que crían que faltaba.

A moza recibiuno con moi bos modos e atendeu a súa petición, aceptando que un erro pode telo calquera e que estamos aquí para rectificar e tratar ao bo cliente que é teu pai como merece, non faltaría máis. Arrimaron á báscula a carreta, empuxaron a saca e ela empezou a mobilizar os contrapesos de quilos e de gramos nas barras correspondentes. Cando todo parecía estar resolto, díxolle ao rapaz que, efectivamente, non estaba ben pesado. Que onde tería a cabeza para non se dar conta. Que alí sobraban catro quilos largos. Colleu a pa de man e sacou ata que a báscula apareceu equilibrada. Atou o saco e volvérono colocar entre ambos para ser definitivamente transportado.

O rapaz ía cavilando no cabreo que lle entraría a seu pai cando tal soubese. Pero na casa, coa resignación propia deste noso pobo sufridor, recoñeceron a cativa vinganza, a estafa e a impotencia, e sacaron a conclusión de que ás veces é mellor estar calado que protestar, porque todo pode ir a peor.

Esta especie de fábula, que non é invento, veume á cabeza polas reclamacións económicas do Sr. Dívar. Se prospera a súa solicitude ao Consello do Poder Xudicial de indemnizalo con 200.000 euros despois de ter demitido tras a presión social pola falta de profesionalidade e o moi dubidoso uso de fondos públicos, quen sabe se non caeremos na conta de que é mellor non protestar por ningún desaguisado deste tipo con persoas que parecen ter todos os ases na manga. Non vaia ser  que nos saia a reparación aínda máis cara.

MÚLTIPLOS DE LIBRA ESPAÑOLA ACUÑADOS EN INGLÉS

AMENCER

Chámame, sol. Espértame

se ven o vento cos seus dedos de home

acariñar a pel que dorme espida…

 

Onte polo solpor pasou o merlo

canso, rumbo a ningures

como un predicador da noite eterna.

 

Detente coa luz nova,

recén nada,

a luz que trae todas as promesas

a luz cordón umbilical da noite

na que atordados soños se esparexen…

 

Espértame mañá

se ven o vento cos seus dedos de home

acariñar a pel que dorme espida.