GUERRA

A terra, xenerosa cos seus froitos,
láiase xa de ulir o sangue vivo
que como viño lle derrama a guerra.

HILDEGART

No imaxinario feminino que meu pai puxo ao meu alcance de nena estaban Rosalía, Concepción Arenal, Pasionaria, Rosa Luxenburg e a señorita Hildegart. Rosalía estaría en todos os fogares galegos. Concepción Arenal non creo que suscitase moitas diferencias de aprezo. As outras tres eran mulleres brillantes dos tempos da II República e poucas nenas as coñecerían, por rexeitamento ideolóxico da casa ou por ocultamento por medo, como os desaparicidos familiares.

Hildegart Rodríguez Carballeira, adiantada ao seu tempo e cun tráxico final a mans de súa nai aos 19 anos, que tampouco me foi ocultado, naceu en Madrid o 9 de decembro de 1914. Era filla da ferrolá Aurora Rodríguez Carballeira e dun pai que se limitou a participar na súa concepción por decisión materna. Tivo a educación esmeradísima, procurada pola nai que apetecía programarlle a vida, que nunha rapaza superdotada produciu froitos ricaces moi temperáns. Os tempos eran relativamente propicios para a promoción das mulleres que máis tarde se verían de novo interferidas polo segregacionismo da Sección Femenina. Hildegart representou e defendeu os valores esenciais do compromiso social –moi fundamentalmente co seu xénero- para facer avanzar a sociedade e consolidar a xustiza social. Finalizara os estudos de Dereito aos 17 anos, sendo militante socialista desde os 15. O partido acabouna expulsando polas esixencias nos comportamentos éticos dos seus membros. Foi activista da reforma sexual ocupando a secretaría da “Liga Española por la Reforma Sexual”, presidida por Gregorio Marañón. Hildegart defendeu o divorcio, a anticoncepción e a liberación feminina de toda clase de tabús e prohibicións sexuais considerando que este conflito superaba en importancia a todas as revolucións que fixera a humanidade.

Estamos no centenario do seu nacemento e varias institucións galegas promoven a conmemoración. «Alternativa Socialista Cli-As Vigo” fíxolle estes días unha homenaxe nas redes sociais. O “Ateneo Ferrolán” celebrará un Congreso dos días 6 ao 8 de decembro, simultaneado con dúas exposición, biográfica e bibliográfica, actividades culturais, e unha homenaxe final á súa figura. Este Congreso pretende contribuír de paso á recuperación da historia do pensamento feminino e dos movementos da liberación da muller no século XX.

Publicado en El Correo Gallego (25-07-14)

ANGROIS

 

Todo debera ser distinto.

A Grandeira non tiña que estar na vía.
A traxedia debera andar en folga.
A morte debería rexeitar tal convite.
O reloxo non podería marcar aquela hora.
O tren debía chegar cando partiu.

Todo debera ser distinto.

Pero non foi así,
¡e como nos desgarra, sangra e doe!

Aínda que o noso corpo non fose magoado
nin nos tocase o gume da perda irreparable.

Así nos doe
e doerá por sempre,
Angrois.

DESEÑOS PARA CONTOS CLÁSICOS

Chambra para a madrastra de Branca Neves

HOMENAXE A XOSÉ CHAO REGO

Xosé Chao Rego recibirá esta tarde unha homenaxe na súa terra, Vilalba. A Asociación Xermolos e a Irmandade Manuel María da Terra Chá organizan este acto de colocación do Noveno Hectómetro Literario, dedicado a el, ás 17:30h. no Paseo dos Soños do Muíño do Rañego á beira do río Madalena.

Xosé Chao Rego é unha personalidade singular da nosa cultura. Destaca polo cultivo do ensaio sobre temas teolóxicos e de antropoloxía social. O seu traballo por unha igrexa galega, que asumise o idioma como lingua da gran maioría dos crentes e a nosa realidade social e ambiental para encarnarse, foi unha dedicación constante no seu labor intelectual e na praxe evanxélica. A súa personalidade afectiva e conciliadora está detrás de moitos proxectos colectivos durables, entre eles as revistas de pensamento cristián “Irimia” e “Encrucillada”. É autor prolífico de traballos de fondo bíblico e de obras comprometidas cos problemas teolóxicos do noso tempo, entre os que destaco pola súa actualidade  “A condición homosexual” (1999) e “O sexo, a muller e o crego” (2000). É autor tamén, entre outros moitos libros, de “Eu renazo galego. Ensaio sobre a identidade galega” (1983), que recibiu o Premio da Crítica Galicia, onde se recollen as reflexións do autor sobre un tema tan importante como desenvolver un pensamento crítico sobre as orixes culturais e ambientais do crente. A primeira Romaxe de Crentes Galegos celebrouse no Pedregal de Irimia, nacencia do Miño, como símbolo da recuperación da galeguidade espiritual e dese mesmo topónimo procede o nome dunha das revistas citadas. A súa dedicación á escrita levouno a colaborar na prensa con habitualidade. Por todo este traballo, foi distinguido coa “Letra E” pola Asociación de Escritores en Lengua Gallega (2002).

Profesor de Ensino Secundario no Instituto Rosalía de Castro de Santiago –cidade na que conta cunha rúa-, impartiu clases de galego deixando unha forte pegada no seu alumnado. Apartado ultimamente da vida social por razóns de saúde, acudirá esta tarde á homenaxe na que tomarán a palabra Rubén Aramburu, Marica Campo, Xosé Manuel Carballo, Xoán Xosé Fernández Abella, Daniel López Muñoz e esta que escribe. Actuarán os músicos Mini e Mero de A Quenlla, e o gaiterio Raul Galego. Dirixirá o acto Xulio Xiz. Parabéns ao amigo por unha mostra máis de recoñecemento.

Publicado en El Correo Gallego (18-07-14)

 

 

 

 

 

GAZA

É noite de chorar. Calquera nó

se volve a caliveira dun meniño.

SARCÓFAGO

Quixen ver o sarcófago dun náufrago

vencedor de mareas e de esperas.

THOR

Oín berrar a Thor:

-¡¡¡Traédeme o meu mjolnir!!!

E tremeceu a tarde.

ACHEGAR A POESÍA Á EDUCACIÓN

Toda criatura humana nace poeta. Á escuridade chamaralle susto e aceptará que non pode xogar nas randeeiras porque dormen. O pracer de xogar coa lingua é dos primeiros en manifestarse. Despois fará frases con metáforas, sinestesias e metonimias, porque os desprazamentos léxicos son propios da linguaxe sincrética e da forma infantil de percibir o mundo. Mais, a partir deses primeiriños anos, as nenas e os nenos perden esa proximidade. No abandono ten moito que ver a educación, fundamentalmente a institucional levada a cabo por especialistas e suxeita a programación racional revisable para mellorar os resultados. Por iso sería desexable que ningunha educación destrúa o poeta que cada criatura trae dentro. Procurarlle música e palabras axuda a potenciar a percepción do ritmo que crea a linguaxe. Máis tarde, ensinarlle poemas con ritmos ben marcados,  incluíndo xogos,  ledaíñas que proveñen do folclore e jitanjáforas, axudan á percepción lúdica e emotiva da poesía.

Ao adquirir o dominio da lectura, é fundamental a provisión de poesía escrita, ata acabar nos clásicos, sen pretender a comprensión adulta senón unha aproximación á riqueza polisémica que teñen estes textos, sempre abertos. Hai que posibilitar a aprendizaxe  da lectura de poemas  coidando o ritmo, a entoación, as pausas e a aproximación ao estado de ánimo que intenta transmitir quen escribiu ese texto, que pode estar fragmentado.

Como os versos soan, as sílabas non coinciden coas escritas. Nin se contan coa punta dos dedos ni existen licencias poéticas a priori. É o oído humano quen fai adaptacións para conservar os ritmos. Por iso, a aprendizaxe poética debe ir apoiada con  música ou, cando menos, cun ritmo para promover a percepción dos diversos metros e do final dos versos segundo a acentuación da última palabra. É tamén recomendable o xogo con rimas mediante sartas de palabras, pasando do máis doado ao máis difícil ata introducir diptongos e  mestura de palabras esdrúxulas con graves.

A educación institucional debe procurar que o alumnado chegue a construír un texto poético. Iso necesita tempo de sensibilización e contacto co verso clásico. Pero tamén o coñecemento da poesía máis contemporánea, a que xeralmente prescinde da rima. Só así se poden combater eses ripios traidores e inimigos dos aprendices de poeta.

Publicado en El Correo Gallego (11-07-14)

 

SOÑO

Era sagrada a copa vexetal

na que o sangue do soño se exhibía.