NUBES. POEMA DE HELENA VILLAR JANEIRO

Podedes ver aquí https://aulasgalegas.org/nubes-brancas-poema-de-helena-villar-janeiro/?fbclid=IwAR3Y-VBauWbz5pFMUB33dMH7wVe5dTq-5yijLHeAL0N9qtJpP8d33Yja1Eo unha proposta de traballo de Aulas Galegas motivada pola Lectura do poema infatil de “A campá da Lúa” e a cántiga “Chámome don Polbo” do Grupo Nabarquela, gañadora do I CERTAME DE CANCIÓN INFANTIL “CANTARELIÑA” (1983).

RIANXO E BECERREÁ: OS DOUS DANIEL

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

As miñas vilas de acollida e de nación tiveron senllos médicos homónimos traballando contra a gran peste de 1918, chamada “Peste Española”. O rianxeiro, que non se dedicaba á medicina, descolgou a bata branca para atender a súa veciñanza precisada. Quizabes motivado pola dor, datou en 1922 un dos seus maxistrais relatos: “O retrato” (Retrincos: “Por amaina­la conciencia guindei co meu título de médico no fondo dunha gabeta, e busquei outra maneira de me valer. As xentes xa non sabían que eu era dono de tan tremenda licencia oficial; mais unha noite foron requiridos os meus servicios”….

Castelao sobreviviu a unha pandemia tremendamente cruel porque engadía o fenómeno da catalepsia. A xente tiña pánico a morrer e inda máis a ser enterrada viva. A aquel Daniel quedáballe moito tempo por diante para volver ao seu e ser gran artista e guía imprescindible para pensar o país.

Durante a mesma peste, Becerreá tivo outro Daniel médico, chegado de fóra recén casado, que morreu atendendo os moribundos, pois a peste era moi rápida matando. Posiblemente non esperase da vida máis que ser un bo profesional dunha vila afastada. Pero o seu nome quedou para a posteridade na lápida amorosa máis bonita que podía esperar a tumba que o acolleu nun cemiterio estraño.

“DANIEL MÍO, TU ESPOSA VIVE PARA TI”

Descubrina nas relativamente frecuentes visitas ao cemiterio e, tras da impresión desta lectura singular entre todas as outras, conseguín recuperei aquel heroe nos recordos de infancia de meu pai.

O MOZO DO ACORDEÓN

O mozo do acordeón naceu en 1904, sexto de 10  irmáns, mulleres e homes. Aquí xa lle morreran os anteriores a el. Só coñeceu a moza guapa que axudara a crialos e viu saír nunha caixa, e o neno anterior a el que atopou ríxido ao lado unha mañá cando espertou. Do máis novo, fusilado polos falanxistas en setembro de 1936, era padriño. Nunca soubo onde quedaran os seus ósos e chorouno as Noites de Nadal que lle quedaban por vivir.

Tiña unha medalla á aplicación escolar, entregada por un inspector aos 10 anos, e o sentido de non querer ir á escola malvestido. Por iso dixo na casa que o mestre non lle deixaba entrar se non levaba un traxe. Como non había traxe, o mestre recriminou a seu pai por non mandalo á escola. Aclarada a situación, a súa actitude non lle fou louvada  pero si comprendida.

De adolescente, púxose en contacto co abade de Nosa Señora dos Milagres de Maceda a ver se o admitían como estudante sen indicar que era el. O abade preguntou se o rapaz sabía ler e escribir. Cando respondeu que era o propio solicitante, deulle instrucións para viaxar por Tioira, pois empezaba a facer estragos a gripe de 1918, na que morreu o propio abade. El detivo a viaxe e abandonou aquela aspiración.

Desde a súa clase humilde e tendo moi claro quen era, tivo trato e amizade con intelectuais que puxeron a biblioteca á súa disposición e foi así un home cultivado con gran sensibilidade social. En Madrid mellorou o oficio que aprendera con seu pai, pero rechazou a oferta de ser oficial nunha gran xastrería, porque non lle gustou como o trataban por ser galego.

Durante moitos anos compaxinou os oficios de músico e de xastre, nunha especie de Ateneo de rebotica onde se intercambiaban saberes, arte e humor. O seu corazón mantívose á esquerda e traballaba gratis para pobres e marxinados. A min, nena moi desexada como tal antes de nacer, deixoume os pés asentados na clase social de procedencia, nos valores da liberdade e na dignidade de ser muller.

As dúas paixóns da súa vida foron Elvira e o acordeón. Poucas fotos atopo onde non estea tal instrumento, diatónico ou cromático. Cando encargou o Larrinaga-Guerrini negro, fabricado exclusivamente para el, mandou colocar en vertical estas letras de nácar Abelardo y Elvira. Era o mesmo letreiro que figuraba na xastrería desde que casaron.

¿QUEN NON XIME?

 

Luz e progreso en todas partes…, pero

as dudas nos corazós,

e bágoas que un non sabe por que corren,

e dores que un non sabe por que son.

 

Outro cantar, din, cansados

deste estribilo, os que chegando van

nunha nova fornada, e que andan cegos

buscando o que inda non hai.

 

¡Réprobos…! Sempre ó oculto perguntando,

que, mudo, nada vos di.

Buscade a fe, que se perdeu na duda,

e deixade de xemir.

 

Mais eles tamén perdidos

por unha i outra senda van e vén,

sin que sepan, ¡coitados!, por onde andan,

sin paz, sin rumbo e sin fe.

 

………………………………………………………………………

 

Triste é o cantar que cantamos,

mais, ¿que facer se outro mellor non hai?

Moita luz deslumbra os ollos,

causa inquietude o moito desear.

Cando unha peste arrebata

homes tras homes, n’hai máis

que enterrar de présa os mortos,

baixa-la frente, e esperar

que pasen as correntes apestadas…

¡Que pasen…, que outras vendrán!

 

Rosalía de Castro, Follas novas (1880)

OITO DE MARZO, EFEMÉRIDE DE DOR

Pasaba a nena…

Nós, as predicadoras, falabamos

para ela, que pasaba

da man de súa nai…

 

Pasaba a nai…

Nós, as predicadoras, falabamos

para ela, que pasaba

dándolle a man á nena…

 

Falabamos…

Pasaban…

 

Pasaban e pisaban

as palabras caídas na sombra proxectada sobre a historia

por todas as mulleres.

 

Falabamos…

Pasaban…

 

Pasaban e pisaban

a forza de Lisístrata facendo a contraarenga,

o saber sanguentado do cadáver de Hipatia,

as esixencias de Flora Tristán,

as cinsas das obreiras da Triangle Shirtwaist,

a afouteza das rusas revolucionarias

perante as criaturas que morrían de fame.

 

Falabamos…

Pasaban…

 

Pasaban e pisaban

tanta cera,

tanto veo,

tanta opresión,

tanto sangue,

tanta inxustiza,

tanto silencio,

tanta mutilación,

tanto dominio,

tanta mercadoría,

tanto desprezo

tanta submisión

tanto maltrato

tanta ignominia

e tanta indignidade.

 

Falabamos para elas que pasaban

alleas a si mesmas,

pois toda a carne feminina é unha

e un o seu sufrimento.

 

Publicado no número 3 da revista OLGA (Madrid, marzo, 2017)